หมู่เกาะโอลันด์ (สวีเดน: ?land, ออกเสียง /'o?land/; ฟินแลนด์: Ahvenanmaa) เป็นหมู่เกาะในทะเลบอลติก ประกอบด้วยเกาะน้อยใหญ่ มากกว่า 6,500 เกาะ มีเกาะฟัสตาโอลันด์ (Fasta ?land) เป็นเกาะที่ใหญ่และสำคัญที่สุด หมู่เกาะโอลันด์ตั้งอยู่บริเวณทางเข้าอ่าวบอทเนียระหว่างสวีเดนกับฟินแลนด์
สถานะการปกครองตนเองของหมู่เกาะโอลันด์ได้รับการยืนยันตามคำวินิจฉัยโดยสันนิบาตชาติในปีพ.ศ. 2463 ซึ่งมีขึ้นหลังจากวิกฤตโอลันด์ สถานะดังกล่าวได้รับการยืนยันอีกครั้งหลังจากที่ฟินแลนด์เข้าเป็นสมาชิกสหภาพยุโรป ตามกฎหมายแล้ว โอลันด์มีความเป็นกลางทางการเมืองและเป็นเขตปลอดทหาร พลเมืองของโอลันด์ก็ได้รับยกเว้นจากการเกณฑ์ทหารของกองทัพฟินแลนด์ โอลันด์ได้รับสิทธิในการปกครองตอนเองค่อนข้างมากรัฐบัญญัติการปกครองตนเองของหมู่เกาะโอลันด์ ค.ศ. 1920 ซึ่งได้มีการแก้ไขต่อมาเป็นฉบับค.ศ. 1951 และ 1991 ตามลำดับ
ในปีพ.ศ. 2352 สวีเดนต้องเสียดินแดนหมู่เกาะโอลันด์ให้กับจักรวรรดิรัสเซียพร้อมกับดินแดนฟินแลนด์ส่วนอื่นๆ โอลันด์กลายมาเป็นส่วนหนึ่งของราชรัฐปกครองตนเองฟินแลนด์ ซึ่งอยู่ภายใต้การปกครองของรัสเซีย หมู่เกาะโอลันด์มีสถานะเป็นเขตปลอดทหารจากสนธิสัญญานานาชาติในปีพ.ศ. 2399
หลังจากการประกาศเอกราชของฟินแลนด์ในปีพ.ศ. 2460 ประชาชนบนหมู่เกาะโอลันด์ยื่นคำร้องต่อรัฐบาลสวีเดนให้ดินแดนหมู่เกาะโอลันด์ถูกผนวกเข้าเป็นส่วนหนึ่งของสวีเดน ซึ่งได้รับการตอบรับจากรัฐบาลสวีเดน รัฐบาลสวีเดนส่งข้อความถึงฟินแลนด์ ว่าประชากรบนหมู่เกาะโอลันด์ควรได้ลงประชามติเพื่อตัดสินใจว่าอยู่ภายใต้การปกครองของประเทศใด แต่รัฐบาลฟินแลนด์ปฏิเสธ ฟินแลนด์ออกกฎหมายคุ้มครองอำนาจปกครองตนเองบนหมู่เกาะโอลันด์ แต่ก็ไม่ช่วยลดกระแสแบ่งแยกมากนัก วิกฤตการณ์หมู่เกาะโอลันด์ถูกนำเข้าที่ประชุมของสันนิบาตชาติในปี พ.ศ. 2463 สันนิบาตชาติลงมติในปีต่อมาให้หมู่เกาะโอลันด์เป็นส่วนหนึ่งของฟินแลนด์ ด้วยเหตุผลทางประวัติศาสตร์ ภูมิศาสตร์ และเศรษฐกิจ ฟินแลนด์ลงนามในสนธิสัญญารับรองความเป็นกลางของหมู่เกาะโอลันด์ โดยฟินแลนด์ไม่สามารถตั้งฐานทัพหรือส่งทหารเข้าไปบนหมู่เกาะนี้
