แซนซิบาร์ (อังกฤษ: Zanzibar) คือชื่อรวมของเกาะ 2 เกาะของประเทศแทนซาเนีย คือ เกาะอุงกูจา (นิยมเรียกว่าเกาะแซนซิบาร์) และเกาะเพมบา เมืองหลวงของแซนซิบาร์ คือเมืองแซนซิบาร์ตั้งอยู่บนเกาะอุงกูจา ซึ่งมีเขตเมืองเก่าเป็นมรดกโลก แซนซิบาร์มีการปกครองตนเอง อย่างไรก็ดี แซนซิบาร์ยังเป็นส่วนหนึ่งของแทนซาเนีย ประชากรของแซนซิบาร์สำรวจเมื่อพ.ศ. 2545 มี 981,754 คน มีเนื้อที่ 1,651 ตารางกิโลเมตร (637 ตารางไมล์)
อุตสาหกรรมหลักของแซนซิบาร์คือเครื่องเทศ (กานพลู จันทน์เทศ อบเชย และพริกไทย) ปาล์มแรฟเฟีย (raffia) และ การท่องเที่ยว แซนซิบาร์เป็นถิ่นฐานของลิงเฉพาะถิ่น (Zanzibar Red Colobus) และเสือดาวที่หายาก (Zanzibar Leopard)
คำว่า "Zanzibar" น่าจะมาจากภาษาเปอร์เซียว่า ??????, Zangi-bar ("ชายฝั่งของชาวดำ") และในภาษาอาหรับมีชื่อว่า Zanji-bar นอกจากนี้ยังอาจจะหมายถึงขิง (ตระกูล Zingiber) ด้วย "แซนซิบาร์" มักจะอ้างถึงเฉพาะเกาะอุงกูจาและบางครั้งยังใช้คำว่า "หมู่เกาะเครื่องเทศ" อย่างไรก็ดี คำนี้ มักจะใช้กับหมู่เกาะโมลุกกะในอินโดนีเซียมากกว่า เกาะเพมบาเป็นเกาะเดียวนอกจากแซนซิบาร์ที่ยังผลิตกานพลูจำนวนมาก เป็นรายได้หลักจากเครื่องเทศของแซนซิบาร์
