เชลยศักดิ์ เป็นบทประพันธ์ของ "ดวงดาว" หรือ หม่อมเจ้าสวาสดิ์วัฒโนดม ประวิตร เป็นเรื่องราวคำสั่งเสียสุดท้ายของพ่อที่มีต่อลูกทั้งสอง อลิสา – อติศักดิ์ สันตติวงศ์ ทำให้ทั้งคู่จงใจนำทายาทแห่งตระกูลคู่แค้น ร้อยโทโยธิน อัศวรัช ถอดเกียรติชายชาติทหารมาจองจำในฐานะ ‘เชลย’ แห่งม่อนผาหลวงเป็นเวลาหนึ่งปีเต็ม ทว่าในความแค้นยังมีความรักที่ก่อตัวขึ้นอย่างช้าๆ ทั้งคู่จะยอมรับมันหรือไม่ในเมื่อหนี้แค้นยังไม่จบสิ้น
บทประพันธ์นี้มีการนำมาสร้างเป็นภาพนยตร์และละครโทรทัศน์อีกหลายต่อหลายครั้ง สร้างเป็นภาพยนตร์ครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2502 และนำกลับมาสร้างใหม่ในปี พ.ศ. 2524 นอกจากนี้ยังเป็นละครโทรทัศน์อีก 3 ครั้ง ได้แก่ ในปี พ.ศ. 2522 ทางช่อง 3 (นิรุตติ์ ศิริจรรยา และ พิราวรรณ ประสพศาสตร์) ในปี พ.ศ. 2534 ทางช่อง 7 (ลิขิต เอกมงคล และจินตหรา สุขพัฒน์) และในปี พ.ศ. 2553 ทางช่อง 3 (พัชฏะ นามปาน และ แอน ทองประสม)
ภาพยนตร์ เชลยศักดิ์ ฉบับ พ.ศ. 2502 สร้างในระบบ 35 มม. ไวด์สกรีน พากย์ในฟิล์ม ของบริษัทละโว้ภาพยนตร์ กำกับและอำนวยการสร้างโดย หม่อมอุบล ยุคล ณ อยุธยา บทภาพยนตร์โดย ล.อัศวดารา นำแสดงโดย อมรา อัศวนนท์ รับบท มรว.หญิง อลิสา สันตติวงศ์ และ ประศาสน์ คุณะดิลก รับบท ร้อยโท โยธิน อัศวรัช ร่วมด้วย วิโรจน์ สายวัฒนะ, กวี นาคราช, เทพี เอกพันธ์, สมจิตร ทรัพย์สำรวย, กำจาย รัตนดิลก, อบ บุญติด และ ประสานศักดิ์ อัศวนนท์ มีดนตรีประกอบนำเรื่องโดยละโว้ภาพยนตร์ เข้าฉายเมื่อวันที่ 10 เมษายน พ.ศ. 2502 ได้รับรางวัลตุ๊กตาทอง ครั้งที่ 3 ประจำปี พ.ศ. 2502 สาขาออกแบบและสร้างฉากยอดเยี่ยม (อุไร ศิริสมบัติ)
ภาพยนตร์ เชลยศักดิ์ ฉบับ พ.ศ. 2524 ได้รับนำกลับมาสร้างเป็นภาพยนตร์อีกครั้ง สร้างในระบบ 35 มม. ซีเนมาสโคป พากย์ในฟิล์ม สร้างโดย เอแพ็กซ์โปรดักชั่น กำกับโดย หม่อมเจ้าทิพยฉัตร ฉัตรชัย นำแสดงโดย ทูน หิรัญทรัพย์ รับบท ร้อยโท โยธิน อัศวรัช และ ภคินี อมราพิทักษ์ รับบท มรว.หญิง อลิสา สันตติวงศ์ ร่วยด้วย อาพร โทณะวณิก, เพ็ญพักตร์ ศิริกุล, วิฑูรย์ กรุณา, นิรุตติ์ ศิริจรรยา, ดวงชีวัน โกมลเสน, สมพล กงสวรรณ, มารศรี ณ บางช้าง, หม่อมราชวงศ์ฉัตรทิพย์ ฉัตรชัย ฉายเมื่อวันที่ 28 มีนาคม พ.ศ. 2524 ที่ศาลาเฉลิมไทย
ละคร เชลยศักดิ์ ฉบับ พ.ศ. 2522 เป็นการสร้างละครเป็นครั้งแรก ออกอากาศทาง สถานีโทรทัศน์ไทยทีวีสีช่อง 3 นำแสดงโดย นิรุตติ์ ศิริจรรยา รับบท ร้อยโท โยธิน อัศวรัช และ พิราวรรณ ประสพศาสตร์ รับบท มรว.หญิง อลิสา สันตติวงศ์ ร่วมด้วย อัญชลี ไชยศิริ, ภิญโญ ทองเจือ, สะอาด เปี่ยมพงษ์สานต์
ละคร เชลยศักดิ์ ฉบับ พ.ศ. 2534 เป็นการสร้างละครเป็นครั้งที่ 2 ออกอากาศทาง สถานีโทรทัศน์สีกองทัพบกช่อง 7 สร้างโดย ดาราวิดีโอ กำกับการแสดงโดย มานพ สัมมาบัติ บทโทรทัศน์โดย ปราณประมูล นำแสดงโดย ลิขิต เอกมงคล รับบท ร้อยโท โยธิน อัศวรัช และ จินตหรา สุขพัฒน์ รับบท มรว.หญิง อลิสา สันตติวงศ์
ร่วมด้วย ฐาปกรณ์ ดิษยนันทน์, อรรถชัย อนันตเมฆ, วีรยุทธ รสโอชา, สมรัชนี เกษร, วาสิฏฐี ศรีโลฟุ้ง, สมบัติ เมทะนี, ชนาภา นุตาคม, ธงไท ธวัช, สุระ มูรธานนท์, สมชาย สามิภักดิ์, บุญส่ง ดวงดารา, ทวนธน คำมีศรี, ราชิต ชูเมือง, ด.ช. ปอ เนติลักษณ์, ดวงดาว จารุจินดา, วิทยา สุขดำรงค์, สยุมพร รัตนปรารมย์, วันต์ กรรณภูติ, ระวิน ชุมเกษียร
ละคร เชลยศักดิ์ ฉบับ พ.ศ. 2553 เป็นการสร้างละครเป็นครั้งที่ 3 ออกอากาศทาง สถานีโทรทัศน์ไทยทีวีสีช่อง 3 สร้างโดย ฮูแอนด์ฮู กำกับการแสดงโดย ชูศักดิ์ สุธีรธรรม บทโทรทัศน์โดย คาจา นาลันทา นำแสดงโดย พัชฏะ นามปาน รับบท ร้อยโท โยธิน อัศวรัช และ แอน ทองประสม รับบท มรว.หญิง อลิสา สันตติวงศ์
ร่วมด้วย รินลณี ศรีเพ็ญ, ดอม เหตระกูล, โกสินทร์ ราชกรม, สกาวใจ พูลสวัสดิ์, ดารัณ บุญยศักดิ์, ดิลก ทองวัฒนา, สะอาด เปี่ยมพงศ์สานต์, เกรียงไกร อุณหะนันทน์, กาญจนา จินดาวัฒน์, สมมาตร ไพรหิรัญ, รัญญา ศิยานนท์, ชูศักดิ์ สุธีธรรม, เวนย์ ฟอลโคเนอร์, อัฒพล ปาลกะวงศ์ฯ, ชาญ ศิริสมรรถการ, สมภพ เบญจาธิกุล, กรกฎ ธนะภัทร, นึกคิด บุญทอง, ด.ช. กฤชพล จารุศักดิ์
