โพรทิสต์ (อังกฤษ: protist มาจากคำในภาษากรีกว่า protiston แปลว่า สิ่งแรกสุด) หมายถึงจุลชีพยูแคริโอตหลากหลายกลุ่มใหญ่กลุ่มหนึ่ง ในอดีตกลุ่มโพรทิสต์มีสถานะเป็นอาณาจักร โพรทิสตา (อังกฤษ: Protista) ซึ่งรวมสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวที่ไม่สามารถจัดประเภทลงอาณาจักรอื่นได้เลย ซึ่งต่อมาก็ถูกคัดค้านในอนุกรมวิธานสมัยใหม่ มันอาจพิจารณาได้ว่าเป็นการรวมกลุ่มอย่างหลวม ๆ ของสิ่งมีชีวิต 30-40 ไฟลัมที่ผสมผสานกันต่าง ๆ นานาในเรื่องภาวะโภชนาการ กลไกของการเคลื่อนไหวเอง ผนังที่ห่อหุ้มเซลล์ และวงจรชีวิต
คำศัพท์ โพรทิสตา ถูกใช้เป็นครั้งแรกโดย แอร์นสท์ เฮคเคิล (Ernst Haeckel) เมื่อ ค.ศ. 1866 โพรทิสต์ดั้งเดิมจัดประเภทเป็นกลุ่ม ๆ ตามความคล้ายของอาณาจักร "ที่สูงกว่า" เป็นต้นว่า สิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวที่คล้ายสัตว์เรียกว่าโพรโทซัว (protozoa) ที่คล้ายพืชเรียกว่าโพรโทไฟตา (protophyta; คือสาหร่ายเซลล์เดียวเป็นส่วนมาก) และที่คล้ายเห็ดราเรียกว่าราเมือกและราน้ำ ต่อมาการจัดประเภทดังกล่าวถูกแทนที่ด้วยการจำแนกทางชีววิทยาโดยใช้พื้นฐานของวิวัฒนาการชาติพันธุ์ (ความสัมพันธ์ในวิวัฒนาการระหว่างสิ่งมีชีวิต) อย่างไรก็ตาม ศัพท์คำนี้ก็ยังคงใช้เรียกอย่างไม่เป็นทางการเพื่ออธิบายสัณฐานวิทยาและนิเวศวิทยาของโพรทิสต์ต่าง ๆ
โพรทิสต์อาศัยอยู่ในสภาวะแวดล้อมใดก็ได้เกือบทั้งหมดที่มีน้ำในรูปของเหลว โพรทิสต์หลายชนิดเช่นสาหร่ายสามารถสังเคราะห์ด้วยแสงได้ และเป็นผู้ผลิตปฐมภูมิที่สำคัญยิ่งในระบบนิเวศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งแพลงก์ตอนที่อาศัยอยู่ในมหาสมุทร ส่วนโพรทิสต์อื่น ๆ อย่างเช่นคิเนโทพลาสติด (Kinetoplastid) และเอพิคอมเพล็กซา (Apicomplexa) ก่อให้เกิดโรคร้ายแรงในมนุษย์เช่นมาลาเรียและไข้ง่วงหลับ
