อัครบิดร (อังกฤษ: patriarch) ชาวโปรเตสแตนต์ในประเทศไทยเรียกว่าอัครปิตา ส่วนชาวโรมันคาทอลิกในประเทศไทยเรียกว่าพระอัยกา ถือเป็นตำแหน่งมุขนายกชั้นสูงสุดในบางคริสตจักร เช่น อีสเทิร์นออร์ทอดอกซ์ ออเรียนทัลออร์ทอดอกซ์ โรมันคาทอลิก และอัสซีเรียนแห่งตะวันออก
แต่เดิมคัมภีร์ไบเบิลช้คำนี้เพื่อหมายถึง อับราฮัม อิสอัค และยาโคบ ผู้เป็นปฐมบรรพบุรุษของวงศ์วานอิสราเอล และเรียกยุคที่ทั้งสามคนนี้มีชีวิตอยู่ว่ายุคอัครบิดร
หลังการสังคายนาไนเซียครั้งที่หนึ่งในปี ค.ศ. 325 ได้มีการแบ่งเขตการปกครองภายในคริสตจักรออกเป็น 3 เขต ได้แก่ โรม อะเล็กซานเดรีย และแอนติออก แต่ละเขตมีอัครบิดรเป็นประมุข โดยถือเอาอัครบิดรแห่งกรุงโรมเป็นพระสันตะปาปาหรือประมุขสูงสุดในคริสตจักรสากล ต่อมามีการประชุมสภาสังคายนาแห่งแคลซีดันกำหนดให้มีเขตอัครบิดรเยรูซาเลมและเขตอัครบิดรคอนสแตนติโนเปิล แยกออกมาจากเขตอัครบิดรแอนติออก ทำให้ได้เขตอัครบิดร 5 เขต และมีอัครบิดร 5 คนในคริสตจักร โดยอัครบิดรแห่งโรมยังคงเป็นประมุขสูงสุดในคริสตจักรสากล (Ecumenical church) และอัครบิดรแห่งคอนสแตนติโนเปิลเป็นรอง แต่ถือว่าเป็นใหญ่สุดในคริสตจักรตะวันออกซึ่งใช้ภาษากรีก ทำให้ในทางปฏิบัติอัครบิดรแห่งคอนสแตนติโนเปิลมีอิทธิพลมากกว่า
ต่อมาเขตอัครบิดรแอนติออกยังถูกแบ่งออกเป็น 3 เขตตามภาษาพิธีกรรม คือ เขตอัครบิดรเมลไคต์ (Melkite) เขตอัครบิดรมาโรไนต์ (Maroniite) และเขตอัครบิดรซีเรียน เขตอัครบิดรกรุงโรมก็แบ่งเป็นอีก 3 เขตพิเศษ คือ เขตอัครบิดรเวนิส เขตอัครบิดรลิสบอน และเขตอัครบิดรกัว
เมื่อคริสตจักรแบ่งออกเป็น 2 นิกาย คือฝ่ายตะวันตกกลายเป็นนิกายโรมันคาทอลิก ส่วนฝ่ายตะวันออกเป็นนิกายอีสเทิร์นออร์ทอดอกซ์ เมื่อนิกายออร์ทอดอกซ์แพร่หลายไปยังท้องที่อื่นในภูมิภาคตะวันออก จึงเกิดเขตอัครบิดรต่าง ๆ มากขึ้น เช่น อาร์มีเนีย รัสเซีย เซอร์เบีย โรมาเนีย เป็นต้น โดยให้เกียรติอัครบิดรแห่งคอนสแตนติโนเปิลเป็นบุคคลอันดับหนึ่งในบรรดาผู้ที่เท่าเทียมกัน แต่ไม่ใช่เป็นประมุขสูงสุด
