อวัยวะสืบพันธุ์สตรีด้านนอก

บทความนี้ว่าด้วยเพศสภาพของมนุษย์ ซึ่งเกี่ยวกับอวัยวะเพศ กิจกรรมทางเพศ รสนิยมทางเพศ ฯลฯ เพื่อจุดประสงค์เชิงสารานุกรม

โยนี (อังกฤษ: vulva) ประกอบด้วยแคม ทั้งแคมใหญ่และแคมเล็ก, ปุ่มกระสัน, ปากของ"ท่อปัสสาวะ" (urethra), และปากช่องคลอด

เนินอ่อนนุ่มด้านหน้าของโยนี (เกิดจากเนื้อเยื่อไขมันปกคลุมกระดูกหัวหน่าว) คือ เนินหัวหน่าว (mons pubis) โดยเฉพาะในมนุษย์เพศหญิงเรียก มอนส์เวเนริส (mons veneris) หรือ "โคกวีนัส" (mound of Venus) ภายหลังวัยแรกรุ่น จะปกคลุมด้วยขนหัวหน่าว ซึ่งจะมีมากหรือน้อยขึ้นกับพันธุกรรม

ในผู้หญิงที่ยังไม่เคยมีการร่วมเพศ ปากช่องคลอดบางครั้งจะปกคลุมด้วยเยื่อที่เรียกว่า "เยื่อพรหมจรรย์" (hymen)

ถัดลงด้านล่างเล็กน้อย ด้านซ้ายและขวาของช่องเปิดช่องคลอดคือ "ต่อมบาโธลิน" (ต่อมสร้างน้ำหล่อลื่น: Bartholin glands) ; เมื่อผู้หญิงถูกปลุกอารมณ์เพศจะหลั่งสารหล่อลื่น ทำให้สอดใส่ได้ง่ายขึ้น (ช่องคลอดก็มีสารหล่อลื่นไหลซึมเช่นกัน) ถ้าขาดสารหล่อลื่น อาจใช้สารหล่อลื่นสังเคราะห์ช่วยให้การร่วมเพศสะดวกขึ้น

พื้นที่ระหว่างโยนีกับทวารหนักคือ ฝีเย็บ (perineum) ฝีเย็บอาจฉีกขาดระหว่างคลอดบุตรได้ เพื่อป้องกันกรณีนี้ แพทย์อาจกรีด ซึ่งเชื่อว่าลดการติดเชื้อมากกว่า อย่างไรก็ตาม มีบางคนเชื่อว่า การฉีกขาดตามธรรมชาติมีโอกาสติดเชื้อได้น้อยกว่า และหายเร็วกว่า

ลักษณะโยนีและขนาดของส่วนต่างๆ แตกต่างกันไป ในผู้หญิงต่างคนกัน และเป็นเรื่องปกติที่ ซีกซ้ายและขวาจะไม่เหมือนกัน ในผู้หญิงคนเดียวกัน

คือส่วนของอวัยวะเพศ ที่วิวัฒนาการมาจากเนื้อเยื่อเดียวกัน ในมนุษย์ กายวิภาคของโยนี สอดคล้องกับ กายวิภาคขององคชาตในเพศชาย ในวิชาชีววิทยาพัฒนาการทั่วไป อวัยวะที่มีต้นกำเนิดพัฒนาการจากโครงสร้างเดียวกัน เรียกว่า กำเนิดเดียวกัน (โครงสร้างซึ่งมีที่มาเดียวกัน)

ปุ่มกระสันมีกำเนิดเดียวกันเทียบได้กับองคชาตของผู้ชาย, และ ลำปุ่มกระสัน (clitoral body) กับ ขาปุ่มกระสัน (clitoral crura) มีกำเนิดเดียวกันกับ คอร์พอรา เคฟเวอโนซา (corpora cavernosa) ขององคชาต

แคมใหญ่, แคมเล็กและกลีบคลุมปุ่มกระสัน (clitoral hood) เป็นกำเนิดเดียวกันกับถุงอัณฑะ (scrotum), ผิวหนังรอบองคชาต (shaft skin of the penis) และหนังหุ้มปลายองคชาต (foreskin) ตามลำดับ

เวสทิบูลาร์ บัลบ์ (กระเปาะโพรง: vestibular bulbs) ใต้ผิวของแคมเล็ก เป็นกำเนิดเดียวกันกับ คอร์ปัส สปองจิโอซัม (corpus spongiosum) หรือเนื้อเยื่อรอบหลอดปัสสาวะในองคชาต (คอร์ปัส สปองจิโอซัม เป็นเนื้อเยื่อที่ทำให้เกิดการแข็งตัวขององคชาต

ส่วน เวสทิบูลาร์ บัลบ์ เป็นบริเวณที่มีโลหิตมาหล่อเลี้ยง เมื่อถูกกระตุ้นให้มีอารมณ์หรือเมื่อภายหลังคลอด อวัยวะเพศจะขยายขึ้นเพราะแคมเล็กขยายแล้วแยกจากกัน)