หนึ่งเก้าแปดสี่

หนึ่ง-เก้า-แปด-สี่ (อังกฤษ: Nineteen Eighty-Four) บ้างใช้ว่า 1984 เป็นนวนิยายดิสโทเปียโดย จอร์จ ออร์เวลล์ นักเขียนชาวอังกฤษ ตีพิมพ์ใน ค.ศ. 1949 นวนิยายดังกล่าวมีฉากท้องเรื่องในแอร์สตริปวัน (Airstrip One) เดิมชื่อ บริเตนใหญ่ อันเป็นจังหวัดหนึ่งของมหารัฐโอเชียเนีย (Oceania) ในโลกซึ่งมีสงครามตลอดกาล (perpetual war) การสอดส่องดูแลของรัฐบาลทุกหนแห่ง และการชักใยสาธารณะทางการเมือง ชี้นำโดยระบบการเมืองที่เกลื่อนคำว่า สังคมนิยมอังกฤษ (อิงก์ซ็อก ในภาษานิวสปีกอันเป็นภาษาประดิษฐ์ของรัฐบาล; Ingsoc) ภายใต้การควบคุมของอภิชนพรรคใน (Inner Party) ที่มีอภิสิทธิ์ซึ่งก่อกวนปัจเจกนิยมและการคิดอย่างอิสระทั้งหมดโดยว่าเป็น "อาชญากรรมความคิด" (thoughtcrime) พี่เบิ้ม (Big Brother) เป็นตัวอย่างของระบอบทรราชย์ ผู้นำพรรคกึ่งเทพซึ่งได้ประโยชน์จากลัทธิบูชาบุคคลที่เข้มข้น แต่อาจไม่มีอยู่จริงด้วยซ้ำ พี่เบิ้มและพรรคอ้างเหตุผลการปกครองอย่างกดขี่ของพวกตนเพื่อประโยชน์ของส่วนรวมที่สมมติขึ้น ตัวเอกของเรื่อง วินสตัน สมิธ เป็นสมาชิกของพรรคนอก (Outer Party) ที่ทำงานในกระทรวงความจริง (มินิทรู; Minitrue) ซึ่งรับผิดชอบต่อโฆษณาชวนเชื่อและลัทธิแก้ประวัติศาสตร์ (historical revisionism) งานของเขาคือ การเขียนบทความหนังสือพิมพ์เก่าใหม่เพื่อให้บันทึกประวัติศาสตร์สนับสนุนแนวทางปัจจุบันของพรรค สมิธเป็นคนงานที่ขยันและมีทักษะ แต่เขาเกลียดพรรคอย่างลับ ๆ และฝันกบฏต่อพี่เบิ้ม

หนึ่ง-เก้า-แปด-สี่ เป็นบันเทิงคดีการเมืองและบันเทิงคดีวิทยาศาสตร์ดิสโทเปีย เป็นบันเทิงคดีคลาสสิกในแง่เนื้อหา โครงเรื่องและลีลา หลายคำและมโนทัศน์ในเรื่อง เช่น พี่เบิ้ม, ย้อนแย้ง (doublethink), อาชญากรรมความคิด (thoughtcrime), นิวสปีก, ห้อง 101, เทเลสกรีน, 2 + 2 = 5 และหลุมความทรงจำ (memory hole) มีใช้ประจำวันนับแต่การตีพิมพ์ใน ค.ศ. 1949 ยิ่งไปกว่านั้น หนึ่ง-เก้า-แปด-สี่ ทำให้คุณศัพท์ เกี่ยวกับงานของออร์เวลล์ (Orwellian) ได้รับความนิยม ซึ่งอธิบายการหลอกลวงอย่างเป็นทางการ การสอดส่องดูแลลับ และการชักใยอดีตทางการเมืองโดยรัฐเผด็จการเบ็ดเสร็จหรืออำนาจนิยม ใน ค.ศ. 2005 นิตยสารไทม์ เลือกให้นวนิยายเรื่องนี้เป็นหนึ่งใน 100 นวนิยายภาษาอังกฤษที่ดีที่สุดตั้งแต่ ค.ศ. 1923 ถึง 2005 อยู่ทั้งในรายการนวนิยายดีที่สุด 100 เรื่องหอสมุดสมัยใหม่ แตะอันดับที่ 13 ในรายการของบรรณาธิการ และอันดับที่ 6 ในรายการของผู้อ่าน ใน ค.ศ. 2003 นวนิยายเรื่องนี้อยู่ในอันดับที่ 8 ของการสำรวจเดอะบิ๊กรีด ของบีบีซี

ก่อนการตีพิมพ์ครั้งแรก หนังสือจะใช้ชื่อว่า The Last Man in Europe แต่ผู้เขียนได้เปลี่ยนชื่อเป็น "1984" เพื่อให้ฟังดูน่าสงสัย และน่าติดตาม

หนึ่ง-เก้า-แปด-สี่ ฉบับภาษาไทยแปลโดย รัศมี เผ่าเหลืองทอง และ อำนวยชัย ปฏิพัทธ์เผ่าพงษ์ ตีพิมพ์ครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2525 และตีพิมพ์ครั้งล่าสุดเมื่อ พ.ศ. 2557

หนังสือเล่มนี้ถูกตีพิมพ์ซ้ำหลายครั้ง ภาคภาษาอังกฤษถูกใช้ในมหาวิทยาลัยหลายแห่ง เพื่อศึกษาเกี่ยวกับภาษาศาสตร์สังคม (sociolinguistics) โดยเฉพาะเรื่องภาษากับความคิด (language and thought)

เรื่องนี้ถูกนำมาสร้างเป็นภาพยนตร์ที่ออกฉาย ในปี ค.ศ. 1984 มีความยาว 110 นาที ได้รับแรงบันดาลใจจากนวนิยายของจอร์จ ออเวลล์ กำกับและเขียนบทภาพยนตร์โดย ไมเคิล แรดฟอร์ด นำแสดงโดย จอห์น เฮิร์ต, ริชาร์ด เบอร์ตัน และ ซูซานนา แฮมิลตัน. จอห์น เฮิร์ตได้รับรางวัลในฐานะนักแสดงนำชายยอดเยี่ยมจากหลายรางวัล โดยรวมภาพยนตร์เรื่องนี้ได้รับ 6 รางวัลและ ได้รับการเสนอชื่อ 1 รางวัล