สันนิบาตฮันเซอ (อังกฤษ: Hanseatic League) และรู้จักในชื่อ ฮันเซอ (อังกฤษ: Hanse) หรือ ฮันซา (อังกฤษ: Hansa) ด้วย คือกลุ่มพันธมิตรทางทหารของเมืองการค้าและสมาคมพ่อค้าที่ก่อตั้งขึ้นเพื่อรักษาเอกสิทธิ์ในการค้าขายตามชายฝั่งทะเลของยุโรปเหนือตั้งแต่ทะเลบอลติกไปจนถึงทะเลเหนือ และบนแผ่นดินใหญ่ ในสมัยยุคกลางตอนปลายไปจนถึงสมัยใหม่ตอนต้น (ราวตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 13 จนถึง คริสต์ศตวรรษที่ 17) เมืองฮันเซอมีระบบกฎหมายและการป้องกันที่เป็นของตนเองและระบบความช่วยเหลือระหว่างกันและกัน
นักประวัติศาสตร์โดยทั่วไปมักจะบ่งว่าต้นตอของสันนิบาตฮันเซอเริ่มขึ้นเมื่อมีการก่อสร้างลือเบคทางตอนเหนือของเยอรมนีใหม่ในปี ค.ศ. 1159 โดยดยุกเฮนรีเดอะไลออนแห่งแซกโซนี หลังจากที่ยึดบริเวณนี้ได้จากเคานท์อดอล์ฟที่ 2 แห่งโฮลชไตน์
การทดสอบเส้นทางการค้าขายและการถูกปล้นจากโจรสลัดในบริเวณทะเลบอลติกเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นมาก่อนหน้านั้นแล้ว แต่การค้าขายในบริเวณนี้ยังไม่อยู่ในระดับที่สำคัญเท่าใดนักมาจนเมื่อมีการก่อตั้งสันนิบาตขึ้น เมืองในเยอรมนีมีอิทธิพลในการค้าขายเพิ่มขึ้นในบริเวณทะเลบอลติกอย่างรวดเร็วในเวลาหนึ่งร้อยปีต่อมา และลือเบคก็กลายมาเป็นเมืองสำคัญของการค้าขายทางทะเลที่เชื่อมบริเวณต่างๆ ในบริเวณทะเลเหนือและบอลติก ในคริสต์ศตวรรษที่ 15 นครรัฐอิสระลือเบ็คก็เป็นเมืองที่รุ่งเรืองที่สุด
