วัดปทุมวนาราม ราชวรวิหาร เป็นพระอารามหลวงชั้นตรี ชนิดราชวรวิหาร ตั้งอยู่ที่ ถนนพระรามที่ 1 แขวงปทุมวัน เขตปทุมวัน กรุงเทพมหานคร อยู่ระหว่างศูนย์การค้าสยามพารากอนและห้างเซ็นทรัลเวิลด์ วัดนี้เป็นที่ประดิษฐานพระเสริม
พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงโปรดเกล้าฯ ให้สร้างวัดนี้ขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2400 เพื่ออุทิศถวายสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี โดยโปรดให้สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ (ทัต บุนนาค) เป็นแม่กอง และพระยาสามภพพ่าย (หนู หงสกุล) เป็นนายงานควบคุมการก่อสร้าง และได้นิมนต์พระครูกล่ำ มาเป็นเจ้าอาวาส แล้วพระราชทานสมณศักดิ์เป็นพระครูปทุมธรรมธาดา
การก่อสร้างแล้วเสร็จในปี พ.ศ. 2404 แต่ไม่สามารถจัดงานสมโภชได้เพราะพระนางเธอพระองค์นั้นเสด็จสวรรคต การสมโภชจึงเลื่อนไปเป็นวันที่ 21 ธันวาคม พ.ศ. 2410 เป็นระยะเวลา 5 คืน
วัดปทุมวนาราม ราชวรวิหาร ยังเป็นตั้งของพระเจดีย์ ที่เป็นที่ประดิษฐานพระบรมอัฐิ พระราชสรีรางคาร และพระอัฐิของพระเจ้าอยู่หัวและพระราชวงศ์ในราชสกุลมหิดลหลายพระองค์ เช่น สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก สมเด็จพระราชปิตุจฉา เจ้าฟ้าวไลยอลงกรณ์ กรมหลวงเพชรบุรีราชสิรินธร พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร และสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี
ระหว่างการสลายการชุมนุมที่แยกราชประสงค์ พ.ศ. 2553 วัดปทุมวนารามถูกใช้เป็น "เขตอภัยทาน" เพื่อรับผู้ได้รับบาดเจ็บเข้ามาหลบภัย ในวันที่ 19 พฤษภาคม 2553 มีผู้ถูกยิงเสียชีวิตภายในวัดปทุมวนาราม 6 ราย ซึ่งต่อมาในปี 2556 ศาลอาญากรุงเทพใต้ระบุว่าตามประจักษ์พยานและผลชันสูตรการเสียชีวิต ทั้ง 6 รายถึงแก่ความตายเพราะถูกยิงด้วยกระสุนปืนความเร็วสูงจากทหารซึ่งประจำการอยู่บนรางรถไฟฟ้าบีทีเอส บริเวณระหว่างถนนพระราม 1 และหน้าวัดปทุมฯ
