ราชวงศ์โคเรียว

ยุคก่อนประวัติศาสตร์  ยุคชึลมุน  ยุคมูมุนอาณาจักรโชซ็อนโบราณ 2333–108 BC  รัฐจิ้นก่อนสามก๊ก: 108–57 BC  พูยอ, อกจอ, ทงเย  สามฮั่น: มา, บย็อน, ชินสามก๊ก: 57 BC – 668 AD  อาณาจักรโคกูรยอ 37 BC – 668 AD  อาณาจักรแพ็กเจ 18 BC – 660 AD  อาณาจักรชิลลา 57 BC – 935 AD  คายา 42–562อาณาจักรเหนือใต้: 698–935  อาณาจักรรวมชิลลา 668–935  อาณาจักรพัลแฮ 698–926  สามอาณาจักรหลัง 892–935   อาณาจักรโคกูรยอใหม่, อาณาจักรแพ็กเจใหม่, อาณาจักรชิลลาราชวงศ์โครยอ 918–1392ราชวงศ์โชซ็อน 1392–1897จักรวรรดิเกาหลี 1897–1910ญี่ปุ่นปกครอง 1910–1945  รัฐบาลพลัดถิ่น 1919–1948การแบ่งเกาหลี 1945–1948เหนือ, ใต้ 1948–present  สงครามเกาหลี 1950–1953

ราชวงศ์โครยอ (เกาหลี: ??, ฮันจา: ??, MC: Goryeo, MR: Kory? ค.ศ. 918 - ค.ศ. 1392) ก่อตั้งใน ค.ศ. 918 และรวบรวมสามแคว้นหลังได้ใน ค.ศ. 936 จนคาบสมุทรเกาหลีเป็นหนึ่งเดียวอีกครั้งหลังสมัยชิลลา จนถูกโค่นล้มโดยลีซองเกใน ค.ศ. 1392 สมัยโครยอเป็นสมัยที่ลัทธิขงจื้อเข้ามาในเกาหลีอย่างเต็มตัว เป็นสมัยที่ทหารปกครองบ้านเมือง และการยึดครองของมองโกลก็ทำให้วัฒนธรรมมองโกลหลั่งไหลเข้าสู่เกาหลี สมัยโครยอเป็นสมัยที่พระพุทธศาสนาเจริญรุ่งเรืองในเกาหลี มีการพิมพ์พระไตรปิฏกภาษาเกาหลีเป็นฉบับแรก คือ ไตรปิฏก โคเรียนะ เก็บไว้ที่วัดแฮอินซา

คำว่า "โครยอ" มาจาก "โคกูรยอ" หนึ่งในสามอาณาจักรโบราณของคาบสมุทรเกาหลี และเป็นที่มาของคำว่า "โคเรีย" ในภาษาอังกฤษ และ "เกาหลี" ในภาษาไทย

อาณาจักรชิลลาที่รวบรวมคาบสมุทรเกาหลีได้นั้นก็เสื่อมอำนาจลงทำให้เจ้าต่างๆตั้งตนเป็นใหญ่ใน ค.ศ. 892 และทำสงครามทะเลาะวิวาทกันจนกลายเป็นสงครามกลางเมือง จนเหลือเจ้าที่มีอำนาจอยู่สองคน ทางใต้คือ คยอนฮวอน (??) ซึ่งตั้งอาณาจักรแพ็กเจใหม่ (???, ???) ใน ค.ศ. 900 ทางเหนือคือคุงเย (??) ตั้งอาณาจักรโคกูรยอใหม่ (????, ????)

วังกอน (??, ??) อยู่ในตระกูลพ่อค้าในเมืองซ็องโด (??, ?? แคซ็อง ??, ??) ใน ค.ศ. 895 คุงเยนำทัพจากทางเหนือเข้าบุกชิลลา ยึดเมืองซ็องโดทำให้ชาวซ็องโดทั้งหลายรวมทั้งวังกอนจึงศิโรราบต่อคุงเย วังกอนได้เป็นแม่ทัพของโคกูรยอใหม่และนำทัพเรือเข้าสู้กับแพ็กเจใหม่ที่กำลังต่อสู้กับชิลลาอยู่จนได้ชัยชนะใน ค.ศ. 903 จนคุงเยเห็นถึงความสามารถ ใน ค.ศ. 913 จึงตั้งให้เป็นอัครเสนาบดีของโคกูรยอใหม่ ซึ่งเปลี่ยนชื่อเป็น แทบง (??, ??) ใน ค.ศ. 911

ใน ค.ศ. 918 ขุนนางระดับสูงในแทบงก็ล้มอำนาจคุงเยตั้งให้วังกอนเป็นพระเจ้าแทโจ ทรงตั้งเมืองหลวงไปที่ซ็องโดบ้านเกิด และเปลี่ยนชื่อเป็นแคซ็อง ใน ค.ศ. 927 คยอนฮวอนยกทัพบุกคยอนวอนยกทัพบุกคย็องจู (เมืองหลวงชิลลา) สังหารพระเจ้าคยองแอ (???, ???) และตั้งพระเจ้าคยองซุน (???, ???) เป็นกษัตริย์หุ่นเชิด ทำให้วังกอนต้องยกทัพไปต้านอำนาจของแพ็กเจใหม่ที่เขาคงซาน (??, ??) แต่พ่ายแพ้ยับเยิน ใน ค.ศ. 935 พระเจ้าคยองซุนหลบหนีมาโครยอ และยกอาณาจักรชิลลาให้พระเจ้าแทโจ และในปีเดียวกันชินกอม (??) บุตรชายของคยอนฮวอน ยึดอำนาจจากบิดาและปกครองอาณาจักรแพ็กเจใหม่ ใน ค.ศ. 936 ชินกอมพ่ายแพ้พระเจ้าแทโจ ทำให้พระเจ้าแทโจทรงเป็นกษัตริย์เพียงหนึ่งเดียวในคาบสมุทรเกาหลี

ใน ค.ศ. 926 ราชวงศ์เหลียว (?) ของเผ่าคิตันทำลายอาณาจักรบัลแฮ (??, ??) ชาวเกาหลีจึงอพยพลงมาโครยอเป็นจำนวนมาก ทำให้ชาวโครยอเกลียดชังพวกคิตันว่าเป็นอนารยชนจากทางเหนือมาข่มเหงชาวเกาหลี ในสมัยจักรพรรดิเหลียวเซิ่งจง (???) ราชวงศ์เหลียวเรืองอำนาจ จึงคิดจะรุกรานโครยอใน ค.ศ. 993นำโดยเสี้ยวซุนหนิง (???) พระเจ้าซองจง (??, ??) จึงทรงแม่ทัพซอฮี (??) ไปต้านจนสำเร็จ เสี้ยวซุนหนิงจึงขอเจรจาสงบศึกแต่เรียกร้องให้คืนอาณาบริเวณของพาลแฮให้เหลียวและให้โครยอเป็นเมืองขึ้นเหลียว แม่ทัพซออีไม่ยอมจึงไปเจรจากับเซี่ยวซุนหนิง อ้างว่าโครยอเป็นการสืบต่อของโคกูรยอ (???, ???) ดังนั้นบริเวณอันกว้างใหญ่ไพศาลทางตอนเหนือจึงควรเป็นของโคเรียวเซื่ยวซุนหนิงหลงกลจึงยอมยกดินแดนจรดแม่น้ำยาลูให้โครยอ

สิ้นสงครามพระเจ้าซองจงทรงให้มีการสร้างป้อมปราการอย่างมโหฬารที่แม่น้ำยาลูเพื่อป้องกัน ภายหลังพระเจ้าซองจงสิ้นพระชนม์ เจ้าชายวังซงพระราชโอรสของพระเจ้าคยองจงแห่งโครยอขึ้นครองราชย์ พระราชมารดาของพระองค์ทรงขึ้นเป็นผู้สำเร็จราชการเนื่องจากพระเจ้ามกจงยังทรงพระเยาว์ พระราชมารดาของพระเจ้ามกจงคือ พระนางฮอนแอพระมเหสีพระเจ้าคยองจงหรือพระนางชอนชู พระนางชอนชูเป็นกำลังหลักที่สำคัญของโครยอที่ต้านทัพเหลียวที่มาบุกโครยอหลายครั้ง พระนางชอนชูทรงนำทัพบุกขึ้นเหนือต้านทัพเหลียวหลายครั้งทำให้พระนางมีอำนาจเป็นอย่างมากในราชสำนัก ภายหลังพระนางสมรสใหม่กับคิมชียางและมีโอรสด้วยกันทำให้ขุนนางบางกลุ่มไม่พอใจ ใน ค.ศ. 1009 คังโจ (??) ยึดอำนาจพระนางชอนชูและสังหารพระเจ้ามกจงแห่งโครยอ (??, ??) และตั้งเจ้าชายวังซุนขึ้นเป็นพระเจ้าฮย็อนจง (??, ??) เป็นกษัตริย์ จักรพรรดิเหลียวเสิ่งจงเห็นเป็นโอกาสจึงนำกองทัพมารุกรานนำด้วยพระองค์เอง คังโจนำทัพโครยอเข้าต่อสู้ แต่พ่ายแพ้และถูกสังหาร ข่าวการสิ้นชีวิตของคังโจทำให้ราชสำนักโครยอหวาดกลัวและหนีไปที่เมืองนาจูทางใต้ กองทัพเหลียวเกือบจะยึดเปียงยางได้ และรุกเข้ามาถึงเมืองแคซ็อง พระเจ้าฮย็อนจงจึงทรงยอมสงบศึก แต่จักรพรรดิเหลียวเสิ่งจงทรงเรียกร้องมากเกินไป จนพระเจ้าฮย็อนจงทรงไม่รับสัญญาสงบศึก เมื่อสงครามไม่ประสบผล จักรพรรดิเหลียวเสิ่งจงจึงยกทัพกลับ

แต่พวกคิตันไม่ได้กลับไปเปล่า แต่สร้างสะพานข้ามแม่น้ำยาลูเพื่อบุกโครยอครั้งต่อมาใน ค.ศ. 1019 นำโดยเสี้ยวไป่หยา (???) แต่ทันทีที่ทัพคิตันย่างเท้ามาก็ถูกทัพโครยอซุ่มโจมตี เสี้ยวไป่หยาหนีลึกเข้าไปในโครยอก็ยิ่งถูกโจมตีหนักขึ้น พระเจ้าฮย็อนจงทรงร่วมมือกับพระนางชอนชูและคังกัมชาน(???, ???)ซึ่งเป็นขุนนางที่เคยรบมารับมือ ขณะที่กองทัพเหลียวกำลังข้ามลำธารแห่งหนึ่ง คังกัมชานและพระนางชอนชู สั่งให้เปิดเขื่อนน้ำท่วมทัพเหลียวจนหมด ทำให้เสี้ยวไป่หยายอมแพ้และหนีกลับไปทางเหนืออย่างยากลำบาก และในปี ค.ศ. 1029 พระนางชอนชูสิ้นพระชนม์

หลังจากรุกรานโครยอสามครั้ง ทั้งสองอาณาจักรจึงเจรจาสงบศึก และเป็นไมตรีต่อกัน ไม่ทำสงครามกันอีกเลย จนใน ค.ศ.1125 พวกนูร์เชน (Jurchen หรือแมนจู) ทำลายอาณาจักรเหลียวของคิตันและตั้งราชวงศ์จิน (?) ฝ่ายเกาหลีส่งแม่ทัพยุนควาน (??, ??) เข้าไปรุกรานพวกนูร์เชน และใน ค.ศ. 1127 พวกนูร์เชนก็ทำลายราชวงศ์ซ่งยึดอาณาบริเวณทางเหนือของจีนได้ ขับไล่ชาวจีนไปเป็นราชวงศ์ซ่งใต้ ทำให้ราชวงศ์จินเรืองอำนาจ

ตระกูลลีจากอินจู สะสมอำนาจจากการส่งมเหสีไปอภิเษกกับกษัตริย์โครยอหลายพระองค์ตั้งแต่พระเจ้ามุนจงเป็นต้นไป จนกระทั่งตระกูลลีมีอำนาจมากกว่ากษัตริย์โครยอเสียอีก ในสมัยพระเจ้าอินจง (??, ??) ลีจากยอม (???, ???) เป็นขุนนางที่มีอำนาจมากในราชสำนัก ทำการยึดอำนาจจากพระเจ้าอินจงใน ค.ศ. 1126 แต่พระเจ้าอินจงก็ทรงสามารถยึดอำนาจกลับคืนมาได้ใน ค.ศ. 1127 ใน ค.ศ. 1135 พระภิกษุมโยชอง (??) ได้เสนอให้ย้ายเมืองหลวงไปซอกยอง (??, ?? เปียงยาง) เพื่อต้านทานการรุกรานของราชวงศ์จิน แต่ขุนนางฝ่ายที่ไม่เห็นด้วยกับความคิดนี้ภายใต้การนำของคิมบูชิก (???, ???) ต่อต้าน มโยชองจึงก่อกบฏแต่ถูกจับและประหารชีวิตในปีเดียวกัน

ใน ค.ศ. 1170 กลุ่มขุนนางฝ่ายทหารจองจุงบู (???, ???) และลีอีบัง (???, ???) โค่นอำนาจพระเจ้าอีจง (??, ??) และตั้งพระเจ้ามยองจง (??, ??) เป็นกษัตริย์แทน เป็นการเริ่มต้นการปกครองของเผด็จการทหาร (????, ????) เพราะนับตั้งแต่พระเจ้ามยองจงเป็นต้นไป กษัตริย์โครยอทรงเป็นเพียงแค่หุ่นเชิด ที่มีผู้นำเผด็จการทหารชักใยอยู่เบื้องหลัง ต่อมาจองจุงบูถูกโค่นอำนาจโดยขุนพลหนุ่มชื่อคยองแดซึง (???, ???) และเข้าปกครองบ้านเมืองแทน คยองแดซึงได้ชื่อว่าเป็นผู้นำทหารที่ปกครองเพื่อให้โครยอสงบสุขจนประชาชนพากันสรรเสริญ แต่ก็ทำให้เป็นที่เกลียดชังของพระเจ้ามยองจงพระทรงอิจฉาในความนิยมจองประชาชนที่มีต่อคยองแดซึง

แต่แล้วใน ค.ศ. 1183 คยองแดซึงเสียชีวิต ลีอีมิน (???, ???) ผู้นำทหารอีกคนก็เข้ามายึดอำนาจ ซึ่งลีอึยมินต่างกับคยองแดซึงที่ปล่อยให้มีการทุจริตในการปกครองจนบ้านเมืองต้องเดือดร้อน ทำให้ชเวชุงฮอน (???, ???) ขุนพลอีกคนเช่นกันยึดอำนาจจากลีอีมิน บังคับให้พระเจ้ามยองจงสละบัลลังก์และเนรเทศออกไป และตั้งจพระเจ้าชินจง (??, ??) พระอนุชาเป็นกษัตริย์แทน

นับตั้งแต่แชร์ชุงฮอนเป็นต้นไป ผู้นำทหารตระกูลแชร์จะปกครองโครยอไปสี่รุ่นเหมือนกับการปกครองระบบโชกุนของญี่ปุ่นที่โชกุนมีอำนาจมากกว่าราชสำนักและกษัตริย์ แต่ใน ค.ศ. 1204 พระเจ้าชินจงก็สละบัลลงก์ให้พระเจ้าฮีจงพระโอรส ซึ่งทรงขับเคี่ยวแก่งแย่งอำนาจกับชเวชุงฮอนมานาน พระเจ้าฮีจงทรงพยายามที่จะลอบสังหารแชร์ชุงฮอนใน ค.ศ. 1211 แต่ไม่สำเร็จและทรงถูกแชร์ชุงฮอนปลดจากบัลลังก์ และตั้งพระเจ้าคังจงพระโอรสเป็นกษัตริย์ จะเห็นได้ว่าอำนาจของผู้นำทหารโครยอมีมากจนสามารถปลดและตั้งกษัตริย์ได้ตามใจชอบ หลังจากชเวอีถูกยึดอำนาจ และถูกยึดอำนาจจากผู้ตรวจการ คิม จุน (ที่ปรึกษาคนสนิทของ*ชเวอู)

ใน ค.ศ. 1225 วอเคอไตข่าน (?gedei Khan) ส่งแม่ทัพซาร์ไต (Sartai) นำทัพมองโกลเข้าบุกโครยอ ราชสำนักย้ายหนีไปที่เกาะคังฮวา ผู้นำทหารชเวอู (??, ??) พยายามจะสู้รบต้านทานพวกมองโกล ทัพมองโกลใช้เวลาประมาณ 30 ปี ในการปราบคาบสมุทรเกาหลี ใน ค.ศ. 1236 พระเจ้าโคจง (??, ??) ทรงให้มีการสังคายนาพระไตรปิฎกเสียใหม่ เรียกว่า ไตรปิฎก โคเรียนะ (?????, ?????, Tripitaka Koreana) เพราะฉบับเก่าถูกพวกมองโกลทำลายจนหมดสิ้น เก็บไว้ที่วัดแฮอินซา (???, ???) จนถึงปัจจุบัน เมื่อ ค.ศ. 1254 แม่ทัพจาแลร์ไต (Jalairtai) นำทัพมองโกลบุกเกาหลีเป็นครั้งที่รุนแรงที่สุด ชาวโครยอล้มตายจำนวนมากในขณะที่ราชสำนักอยู่อย่างสุขสบายที่เกาะคังฮวา ใน ค.ศ. 1258 ผู้นำทหารชเวอูถูกลอบสังหาร ทำให้ฝ่ายทหารที่จะต้านพวกมองโกลอ่อนแอและฝ่ายพลเรือนที่สนับสนุนให้ดำเนินนโยบายสันติภาพกับมองโกลขึ้นมามีอำนาจ จนในรัชสมัยของพระเจ้าวอนจง (??, ??) โครยอได้ยอมจำนนต่อพวกมองโกลอย่างเป็๋นทางการใน ค.ศ. 1270 และส่งบรรณาการให้ราชวงศ์หยวนจักรพรรดิกุบไลข่าน (Kublai Khan) ขณะที่ขุนนางฝ่ายทหารบางคนยังไม่ยอมแพ้ ก่อกบฏซัมบยอลโช (???, ???) อยู่ที่เกาะทัมนาเพื่อต้อต้านการยึดครองของมองโกลแต่ก็ถูกปราบในที่สุด

อาณาจักรโครยอกลายเป็นประเทศราชของราชวงศ์หยวน องค์ชายโครยอต้องเสด็จไปยังกรุงปักกิ่งแต่พระเยาว์เพื่อรับการสอนและการปลูกฝังแบบชาวมองโกล รวมทั้งรับพระนามภาษามองโกลและอภิเษกกับเจ้าหญิงมองโกลด้วย เนื่องจากพระจักรพรรดิราชวงศ์หยวนนั้นใช้พระนามที่พระสุสาน (??, ??) เป็นพระนามที่ใช้เรียกพระจักรพรรดิ เพื่อป้องกันความสับสนจึงได้ห้ามกษัตริย์โครยอไม่ให้มีพระนามที่พระสุสานอีก แต่พระราชทานพระนามให้ขึ้นต้นด้วยคำว่า "ชุง" (?, ?) แปลว่า จงรักภักดี กุบไลข่านได้ใช้โครยอเป็นฐานในการรุกรานญี่ปุ่นสองครั้งใน ค.ศ. 1274 และ ค.ศ. 1281 แต่ไม่สำเร็จ

ช่วงเวลาที่เกาหลีอยู่ภายใต้การยึดครองของมองโกลนั้นเป็นช่วงเวลาที่เกาหลีมีการติดต่อกับโลกภายนอกเป็นอย่างมาก โดยเฉพาะกับประเทศจีนซึ่งพระราชวงศ์และชนชั้นปกครองของโครยอล้วนแต่เดินทางไปเมืองปักกิ่งและนิยมชมชอบวัฒนธรรมมองโกล ชนชั้นสูงพูดภาษามองโกล มีชื่อเป็นภาษามองโกล และสวมใส่เสื้อผ้ามองโกลเป็นแฟชั่น ซึ่งจะมีอิทธิพลต่อวัฒนธรรมเกาหลีต่อมาในสมัยราชวงศ์โจซอน ที่สำคัญที่สุดคือ การเข้ามาของลัทธิขงจื้อใหม่ (Neo-Confucianism) ของจูจื่อ (??) ปราชญ์สมัยราชวงศ์ซ้อง ซึ่งกำลังรุ่งเรืองอยู่ในประเทศจีนขณะนั้น ได้กลายเป็นที่นิยมของชนชั้นสูงของเกาหลีแทนที่พระพุทธศาสนา

จนกระทั่งเมื่อราชวงศ์หยวนอ่อนแอลง พระเจ้าคงมิน (???, ???) ได้ทรงทำการกวาดล้างขุนนางเกาหลีที่ได้รับการสนับสนุนจากราชวงศ์หยวนใน ค.ศ. 1356 ได้แก่คีชอล (??, ??) ซึ่งเป็นพระเชษฐาของพระจักรพรรดินีคี (???) พระจักรพรรดินีฉีจึงทรงส่งทัพมาบุกโครยอเพื่อแก้แค้นแทนพระเชษฐาแต่พระเจ้าคงมินก็ทรงสามารถเอาชนะทัพมองโกลได้ และหยุดการส่งบรรณาการให้แก่ราชวงศ์หยวน ต่อมาใน ค.ศ. 1368 ราชวงศ์หยวนถูกล้มลงโดยราชวงศ์หมิง พระเจาคงมินจึงทรงหันไปสวามิภักดิ์ราชวงศ์ใหม่ของจีน

พระเจ้าคงมินทรงถูกลอบปลงพระชนม์ใน ค.ศ. 1374 โดยกลุ่มขุนนางที่ได้รับการสนับสนุนจากมองโกล และยกเอาพระเจ้าอู (??, ??) ขึ้นเป็นกษัตริย์แทน ราชสำนักดำเนินนโยบายหันเข้าหาพวกมองโกลอีกครั้ง จนใน ค.ศ. 1388 ชเวยอง (??, ??) และลีซองกเย (???, ???)ได้ทำรัฐประหารยึดอำนาจจากกลุ่มขุนนาง ชเวยองเห็นว่าควรส่งกองทัพไปบุกจีนราชวงศ์หมิงเพื่อกำจัดอิทธิพลของราชวงศ์หมิงออกไปจากเกาหลี แต่ลีซองกเยกลับไม่เห็นด้วยเพราะราชวงศ์หมิงในขณะนั้นแข็งแกร่งมาก เมื่อนำทัพไปถึงแม่น้ำยาลูแล้ว ลีซองกเยก็เปลี่ยนใจหันหลังกลับมาบุกพระราชวังสังหารชเวยองและถอดพระเจ้าอูจากบัลลังก์

ลีซองกเยตั้งพระเจ้าชางพระโอรสของพระเจ้าอูขึ้นเป็นกษัตริย์แทน แต่ด้วยพระชาติกำเนิดที่ไม่แน่นอนของทั้งสองพระองค์ลีซองกเยจึงปลดพระเจ้าชาง (??, ??) และสำเร็จโทษสองกษัตริย์พ่อลูก แล้วตั้งพระเจ้าคงยาง (???, ???) ขึ้นเป็นกษัตริย์ ใน ค.ศ. 1392 ลีซองกเยก็ได้ปลดพระเจ้าคงยาง ประกาศล้มราชวงศ์โครยอ ปราบดาภิเษกตนเองเป็นกษัตริย์ราชวงศ์ใหม่ คือ ราชวงศ์โจซอน (??, ??)

กษัตริย์ราชวงศ์โครยอเป็นราชวงศ์แรกของเกาหลีที่นักประวัติศาสตร์ปัจจุบันรู้จักพระนามตามพระนามที่พระสุสาน เช่น แทโจ มกจง แต่พอราชวงศ์หยวนเข้ายึดครองได้ห้ามไม่ให้กษัตริย์โครยอมีพระนามที่สุสาน