กรีกอรี เอฟีโมวิช รัสปูติน[ก] (รัสเซีย: ????????? ????????? ????????? (Grigoriy Efimovi? Rasputin); อังกฤษ: Grigori Yefimovich Rasputin; 22 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1869 – 30 ธันวาคม ค.ศ. 1916) เป็นชาวนา นักรหัสยลัทธิ ผู้รักษาโรคด้วยศรัทธา (faith healing) และเป็นผู้ถวายคำแนะนำอย่างลับ ๆ แก่ราชวงศ์โรมานอฟ ต่อมา กลายเป็นผู้มีอิทธิพลในเซนต์ปีเตอร์สเบิร์ก หลังจากเมื่อเดือนสิงหาคม ค.ศ. 1915 ซาร์นีโคลัสที่ 2 แห่งรัสเซียทรงบังคับบัญชากองทัพในสงครามโลกครั้งที่ 1
กริกอรี รัสปูตินเกิดในหมู่บ้านชาวนาเล็กๆที่มีฐานะค่อนข้างดี บริเวณ Pokrovskoye เมือง Tobolsk , Guberniya (ปัจจุบันคือเขตแดน Yarkovsky ใน Tyumen Oblast)
Yefim Yakovlevich Rasputin (หรือในนาม Efim Yakovlevich Rasputin) กับภรรยาของเขา โดยทั้งสองได้ทำการปฏิบัติตามขนบประเพณีอย่างถูกต้อง และกำเนิดเด็กชายที่มีนามว่า Grigory (กริกอริ)
หนึ่งวันต่อมา เด็กชายกริกอริได้รับให้มีตั้งชื่อใหม่ หลังจาก Gregory of Nyssa ได้จัดงานเลี้ยงฉลองเมื่อวันที่ 10 มกราคม (แต่ไม่ทราบปี) ให้มีมติตั้งชื่อเด็กชายใหม่เพราะเกรงว่าชื่อดูไม่เหมาะสม
กริกอริเกิดในลำดับคนที่ห้าจากทั้งหมดเก้าคน กริกอริเป็นคนที่ไม่สนใจในการศึกษา ; จากการสำรวจในปี ค.ศ. 1897 พบว่าประชาชนในหมู่บ้านส่วนมากเป็นผู้ไม่รู้หนังสือ)
ในเมือง Pokrovskoye เด็กชายรัสปูตินถูกมองว่าเป็นคนนอกในหมู่บ้านนี้ เรื่องเล็กน้อยๆในวัยเด็กถูกส่งผ่านต่อยอดมายังลูกสาวของเขา มาเรีย
ในวันที่ 2 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1887 กริกอรีคบภรรยาที่มีอายุน้อยกว่าตนเองถึง 3 ปี Praskovia Fyodorovna Dubrovina โดยทั้งคู่ได้มีลูกด้วยกันสามคน ได้แก่ ดิมิตรี (Dmitri), วัววารา(Varvara) และ มาเรีย (Maria) ลูกชายของเขาเสียชีวิตในเยาววัยเมื่อปี ค.ศ. 1892
กริกอริออกจากหมู่บ้าน และลาจากญาติของเขา เขาใช้เวลาอยู่หลายเดือนในการอยู่วัดใน Verkhoturye Spiridovich หลังการเสียชีวิตของหลานกริกอริ โดยวัด Verkhoturye มีฤๅษีนามว่า Brother Makary ที่มีอิทธิพลสำคัญต่อกริกอริ และทำให้กริกอรีได้เปลี่ยนแปลงทัศนคติด้านลบต่างๆ หลังจากที่เขาได้กลับบ้านไปเขาได้เรียนรู้อะไรมากมาย และนั้นทำให้กริกอริเปลี่ยนความคิดขึ้นมาใหม่
รัสปูตินอ้างว่าการประจักษ์มาของพระแม่แห่งคาซานนำเขาไปสู่ชีวิตความศรัทธาด้านศาสนา ในช่วงราวปีค.ศ. 1893 เขาได้เดินทางมายังภูเขา Athos แต่เขานั้นตกใจอย่างสุดขีดและทำให้กระจ่างขึ้นมา ในขณะที่เขาบอก Makary
ในปี ค.ศ. 1900 เขาระบุว่าเป็น strannik (ผู้แสวงบุญทางศาสนาในรัสเซีย) , นักบุญพเนจร อย่างไรก็ตามรัสปูตินมักจะกลับบ้านมาช่วยเหลือครอบครัวในการเก็บเกี่ยวผลผลิต และได้รับถูกเรียกว่า ผู้มาใหม่ , yurodiviy (คนโง่เขลาที่ศักดิ์ศักดิ์) โดยเหล่าผู้ติดตามที่เชื่อว่าสามารถจะหยั่งรู้และรักษาผู้คนได้ , แต่ถึงกระนั้นรัสปูตินก็ยังยืนยันว่าเขาไม่ใช่ที่ปรึกษาในคริสตจักรภาคตะวันออกหรือครูสอนเกี่ยวกับศาสนา (ภาษาอังกฤษ : starets) , โดยรัสปูตินนั้นพยายามที่จะเรียนรู้ภาษาไซบีเรียอยู่หลายครั้ง แต่กระนั้นก็ไม่สามารถทำให้รัสปูตินเข้าใจภาษาไซบีเรียได้อยู่ดี และการเทศนาหลักธรรมสอนที่ไม่บ่อยนัก
ในปี ค.ศ. 1903 เขาใช้เวลาส่วนมากอยู่ในเคียฟซึ่งเขาได้ไปเยี่ยมเยือนวัด Monastery of th? Caves (ซึ่งปัจจุบันปลี่ยนชื่อเป็น Kiev Pechersk Lavra) ในเมือง Kazan ซึ่งเขาได้ดึงดูดความสนใจแก่เหล่าพวกบาทหลวงและสมาชิกชั้นสูงต่างๆ
รัสปูตินได้เดินทางไปยังเมืองหลวงเพื่อพบปะกับ John of Kronstadt , Pierre Gilliard ได้เขียนไว้ว่ารัสปูตินได้เดินทางมาถึงในปี ค.ศ. 1905 , M. Nelipa คิดว่าฤดูใบ้ไม้ผลิจะเกิดขึ้นในปีค.ศ. 1904 Iliodor (เป็นชื่อนามแฝงของ Sergei Trufanov ซึ่งเดิมเป็นนักโบสถ์ซึ่งมารู้จักกับรัสปูตินแล้วก็ได้มาแต่งหนังสือชีวประวัติในบั้นปลายชีวิต) เชื่อว่าฤดูใบ้ไม้ผลิจะมาตอนปีค.ศ. 1903 ประมาณธันวาคม เขาได้แนะนำให้รู้จักกับ Ivan Stragorodsky อธิการบดีของ Theological Faculty (เป็นโรงเรียนสอนศาสนา), รัสปูตินพักอยู่ที่ Alexander Nevsky Lavra ชั่วคราว , และเขาก็พบกับ Hermogenes และ Theophanes of Poltava ผู้ที่ศรัทธาในด้านจิตวิทยาของรัสปูตินและความเฉียบแหลมคมของเขา , รัสปูตินถูกเชื้อเชิญโดยเจ้าหญิงมิลคา (ภาษาอังกฤษ :Princess Milica of Montenegro) จากเมืองประเทศมอนเตเนโกร และเจ้าหญิงอนาตาเซีย (ภาษาอังกฤษ : Princess Anastasia of Montenegro) แห่งประเทศมอนเตเนโกร ซึ่งเป็นน้องสาวของเจ้าหญิงมิลคาเอง ซึ่งเจ้าหญิงอนาตาเซียมีความสนใจในเวทมนตร์เปอร์เซีย เจตนิยมและการใช้เวทมนตร์คาถา เจ้าหญิงมิลคาได้นำเสนอเรื่องรัสปูตินไปยังซาร์นีโคลัสที่ 2 แห่งรัสเซีย และภรรยาของอเล็กซานเดอร์ในวันที่ 1 พฤศจิกายน ค.ศ. 1905 .
ก่อนที่จะมีการประชุมกับรัสปูติน , ซารนิโคลัสที่ 2 แห่งรัสเซียต้องรับมือกับสงครามรัสเซีย-ญี่ปุ่น , วันอาทิตย์ทมิฬ , การปฏิวัติรัสเซีย พ.ศ. 2448 มีเหตุชุลมุนมากมายหลายที่และการพังทลายของตึกต่างๆ บริเวณในเมืองที่ไม่มีไฟฟ้าเข้าถึงเหล่าจักรพรรดิ์และผู้มีอำนาจทั้งหลายถูกบังคับ เมื่อวันที่ 17 โดย Sergei Witte ได้ออกลงนามแถลงการณ์เมื่อเดือนตุลาคม ซึ่งจะเป็นการยอมรับที่จะได้สถาปนารัฐดูมาและจะให้เป็นส่วนหนึ่งของเขาในระบอบผเด็จการ หกเดือนต่อมา Sergei Witte ได้ถูกรับเลือกให้เป็นนายกรัฐมนตรี , แต่ถูกปกครองที่แท้จริงคือนายพล Dmitri Trepov
ในเดือนตุลาคม ค.ศ. 1906 มีคำสั่งจากพระเจ้าซาร์ , รัสปูตินเข้าเยี่ยมลูกสาวของนายกรัฐมนตรี Pyotr Stolypin ที่มีอาการบาดเจ็บ, ไม่กี่สัปดาห์ก่อนหน้านั้น มีประชากรจำนวน 29 คนเสียชีวิตด้วยแรงของระเบิดซึ่งนั้นรวมถึงลูกสาวของนายกรัฐมนตรี Pyotr Stolypin อีกด้วย ไม่กี่เดือนต่อมา,
... ในวันที่ 15 ธันวาคม, รัสปูตินขอร้องอ้อนว่าต่อพระเจ้าซาร์, เกี่ยวกับการเปลี่ยนชื่อของเขาอย่างถูกต้องตามกฎหมาย. กริกอริอธิบายว่าสมาชิกในครอบครัวหกคน ในเมือง Pokrovskoye ไม่ชอบนามสกุลรัสปูติน, และนี่คือสิ่งที่สร้างขึ้น การแบ่งประเภทก็อาจนำไปสู่ความโกลาหลได้ รัสปูตินถามนิโคลัส "วิธีที่จะยุติความหยุ่งเหยิงโกลาหลครั้งนี้ได้ด้วยควรอนุญาตให้ผมเปลี่ยนชื่อและลูกหลานใช้ชื่อว่า Rasputin-Novyi (????? ซึ่งหมายถึง รัสปูตินคนใหม่ หรือ รัสปูตินแบบใหม่."
ในเดือน เมษายน ค.ศ. 1907 รัสปูตินถูกเชื้อเชิญอีกครั้งโดย Tsarskoye Selo , ในครั้งนี้เพื่อพบกับ Tsarevich Alexe ซึ่งเป็นเด็กที่มีอาการบาดเจ็บจากโรคฮีโมฟีเลียบี , ซึ่งแน่นอนไม่เป็นที่รู้กันอย่างสาธารณะว่ารัชทายาทจะติดโรคฮีโมฟีเลียบี โดยโรคนี้ค่อนข้างจะแพร่หลายในพระบรมวงศานุวงศ์ในแถบยุโรป. เมื่อแพทย์ไม่รักษาได้จึงทำให้เกิดความหมดหวัง Tsarina นั้นยังคงรอคอยความช่วยเหลือจากใครสักคน โดยเธอได้สูญเสียแม่ ,พี่ชาย , น้องสาว เมื่อเธอยังเป็นเด็ก รัสปูตินบอกสามารถที่จะรักษาได้โดยอธิษฐานภาวนาแด่พระเจ้า ซึ่งนั้นทำให้ญาติของเธอมีอาการดีขึ้นอย่างเห็นได้ชัด และก็ช่วยเบาบางจิตใจของเด็กและอาการได้อย่างดี ซึ่งก่อนหน้านี้มีการคาดการณ์จากหมอว่าเธอจะตายในเร็ววัน โดย Tsarevich แสดงให้เห็นสัญญาณของการฟื้นตัวอย่างมีนัยสำคัญ
ก. ^ ที่ถูก คำ "Rasputin" ตามสำเนียงรัสเซีย อ่านว่า "ระสฺปูติน" ("ระ-สฺปู-ติน") โดย "ระ" กับ "สฺปู" นั้นเป็นคนละพยางค์กัน (/r??sputy?n/; Ra?spu?tin) ส่วนสำเนียงอังกฤษว่า "แรสพฺยูทิน" (r??spyut?n) อนึ่ง ชื่อเต็มคือ "Grigori Yefimovich Rasputin" นั้น สำเนียงรัสเซียว่า "กริกอรี ยิฟีเมอวิช ระสฺปูติน" (/gry??g?ryi y??fyim?vy?t? r??sputy?n/) ส่วนสำเนียงอังกฤษว่า "กริกอรี อิฟีเมอะวิช แรสพฺยูทิน" (/gr??g?ri ??fim?v?t? r??spyut?n/)