ภาษาวาไร-วาไร, ซามาร์-เลย์เต หรือ ซาร์มานอน เป็นภาษาที่ใช้พูดในจังหวัดซามาร์, นอร์เทิร์นซามาร์, อีสเทิร์นซามาร์, เลย์เต และบิลิรันในฟิลิปปินส์ จัดอยู่ในภาษาตระกูลวิซายัน มีความเกี่ยวข้องกับภาษาเซบัวโนและใกล้เคียงกับภาษาฮิลิไกนอน
ภาษาวาไร-วาไรไม่มีคำที่ตรงกับ verb to be ในภาษาอังกฤษ ตัวอย่างเช่นในภาษาตากาล็อก Siya ay maganda = หล่อนสวย คำ ay บอกถึงความเชื่อโดยทั่วไปแต่ไม่ได้ตรงกับ is ในภาษาอังกฤษ และเป็บคำเชื่อมบอกถึงการกลับประโยคในภาษาตากาล็อกด้วย แต่ภาษาวาไร-วาไรไม่มีคำเชื่อมลักษณะนี้ คำว่า หล่อนสวยจะใช้ว่า Mahusay hiya หรือ Mahusay iton hiya โดย iton เป็นคำนำหน้านาม หรือประโยค นี่คือหมา ใช้ว่า Ayam ini คำว่าหมา (ayam) จะวางอยู่หน้าคำว่านี่ (ini) โดยไม่มีคำเชื่อม ภาษาวาไร-วาไรจึงต่างจากภาษาตากาล็อกที่ไม่สามารถกลับให้ประธานขึ้นต้นประโยคได้
ภาษาวาไร-วาไรมีพยัญชนะ 16 ตัว: p, t, k, b, d, g, m, n, ng, s, h, w, l, r และ y. มีสระหลัก 3 ตัว: [a], [?]/[i], และ [o]/[?]. [i]/[?] และ [?]/[o] เสียงคล้ายกันแต่ [o] เป็นเสียงของ[?] ในพยางค์ท้าย. แม้ว่าจะมีเสียงแยกกันสำหรับพยัญชนะแต่ละตัว ตัว [d] และ [?] มีเสียงคล้ายกันแต่ใช้แทนกันไม่ได้เช่น palaron (โชคดี) [จาก palad, ปาล์ม] แต่ไม่ใช่ paladon และ tagadi?n (จากที่ซึ่ง) [จาก di?n, ที่] แต่ไม่ใช่ tagari?n.
การสะกดการันต์ที่กำหนดโดยองค์กรวิชาการภาษาวิซายันแห่งซาร์มาและเลย์เต ยังไม่แพร่หลาย คำเดียวกันจึงสะกดต่างกันบ้าง แต่จะต่างเฉพาะสระเท่านั้น เช่น
