บอลเชวิก (อังกฤษ: Bolshevik "บอลเชอวิก"; รัสเซีย: ?????????? "บาลชือวิก") แผลงมาจากคำว่า??????????? แปลว่า ส่วนใหญ่ หรือ หมู่มาก บอลเชวิก หมายถึงสมาชิกของกลุ่ม ๆ หนึ่งภายในพรรคแรงงานสังคมประชาธิปไตยรัสเซีย (อังกฤษ: RSDLP ย่อมาจาก Russian Social Democratic Labour Party) ซึ่งนิยมลัทธิมากซ์ กลุ่มนี้นำโดยเลนิน
ในพรรคนี้ยังมีอีกลุ่มหนึ่งเรียกกันว่า ????????? เมนเชวิก ซึ่งแผลงมาจากคำในภาษารัสเซีย ??????????? แปลว่า ส่วนน้อย กลุ่มเมนเชวิกนำโดย จูเลียส มาร์ตอฟ เพื่อนสนิทและเพื่อนร่วมงานที่ใกล้ชิดคนหนึ่งของเลนิน
การแตกคอกันมีขึ้นในการประชุมใหญ่ของพรรคครั้งที่ 2 ที่จัดขึ้นที่กรุงบรัสเซลส์และลอนดอน เมื่อปี ค.ศ. 1903 และท้ายที่สุดแล้วกลุ่มบอลเชวิกก็กลายมาเป็นพรรคคอมมิวนิสต์แห่งสหภาพโซเวียต พวกบอลเชวิกมองเศรษฐกิจในแนวสัมคมนิยมสุดขั้วและเชื่อในความเป็นสากลของชนชั้นกรรมาชีพ พวกเขายึดหลักอำนาจเผด็จการพรรคเดียวและเป้าหมายสูงสุดเรื่องการปฏิวัติโลก พวกเขาปฏิเสธความเป็นชาติรัฐของรัสเซีย ความเชื่อและแนวทางปฏิบัติของพวกเขามักถูกเรียกรวม ๆ ว่า ลัทธิบอลเชวิก (Bolshevism)
การแตกคอกันของเลนินและมาร์ตอฟ มีขึ้นหลังจากที่เลนินเสนอว่าควรจำกัดสมาชิกพรรคให้เป็นเฉพาะนักปฏิวัติมืออาชีพเท่านั้นแต่มาร์ตอฟไม่เห็นด้วย เบื้องต้นกลุ่มของเลนินถูกเรียกว่า "กลุ่มแข็ง" ซึ่งหมายถึงมีท่าทีที่แข็งกร้าวในเรื่องนี้ ส่วนกลุ่มของมาร์ตอฟเรียกกันว่า "กลุ่มอ่อน" จากท่าทีที่อ่อนโอนมากกว่ากลุ่มของเลนิน แต่ต่อมาก็เรียกกันว่า บอลเชวิก และ เมนเชวิก เนื่องจากเลนินมีผู้สนับสนุนมากกว่าเล็กน้อย ทั้งสองฝ่ายไม่สามารถหาเสียงสนับสนุนอย่างเด็ดขาดได้ ในที่สุดในการประชุมครั้งนั้นก็มีการแยกกันเป็น 2 กลุ่มชัดเจน เดือนเมษายน ค.ศ. 1905 บอลเชวิกจัดการประชุมสมาชิกกลุ่มที่ลอนดอน โดยเรียกว่าการประชุมใหญ่พรรคครั้งที่ 3 ด้านเมนเชวิคก็จัดการประชุมขึ้นโต้ตอบมาบ้างและนั่นก็เป็นการแบ่งแยกกลุ่มกันอย่างเป็นทางการ
หลังการปฏิวัติรัสเซีย ปี ค.ศ. 1905 พรรคแรงงานสังคมประชาธิปไตยรัสเซียได้เข้ามามีบทบาททางการเมืองในรัฐสภารัสเซีย และทั้งสองกลุ่มในพรรคมีความพยายามที่จะกลับมารวมกลุ่มกันหลายครั้งแต่ไม่สำเร็จและได้แยกตัวกันอย่างถาวรในเดือนมกราคม ค.ศ. 1912 เมื่อบอลเชวิกจัดการประชุมใหญ่เฉพาะกลุ่มที่กรุงปราก และประกาศขับเมนเชวิคออกจากพรรค การแบ่งเป็นกลุ่มภายในพรรคแรงงานสังคมประชาธิปไตยรัสเซียจึงไม่มีอีกต่อไปและพวกบอลเชวิกก็ประกาศตัวเป็นพรรคอิสระ ที่มีชื่อว่าพรรคแรงงานสังคมประชาธิปไตยรัสเซีย (บอลเชวิก)
พลพรรคบอลเชวิกภายใต้การนำของเลนิน ได้นำกำลังเข้ายึดอำนาจการปกครองในรัสเซียระหว่างการปฏิวัติเดือนตุลาคม ค.ศ. 1917 สถาปนารัสเซียเป็นประเทศสังคมนิยมประเทศแรกของโลกและต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็นสหภาพโซเวียต เดือนมีนาคม ค.ศ. 1918 ในการประชุมใหญ่ครั้งที่ 7 ของพรรคแรงงานสังคมประชาธิปไตยรัสเซีย (บอลเชวิก) มีมติเปลี่ยนชื่อพรรคเป็นพรรคคอมมิวนิสต์แห่งรัสเซีย (บอลเชวิก) เพื่อให้แตกต่างชัดเจนจากพรรคอดีตกลุ่มในพรรคแรงงานสังคมประชาธิปไตยรัสเซียที่ยังเหลืออยู่ หลังการเปลี่ยนชื่อพรรคก็ถูกเรียกติดปากแค่พรรคคอมมิวนิสต์และต่อมาเมื่อประเทศกลายมาเป็นสหภาพโซเวียต และพรรคไม่ได้ครอบคลุมเฉพาะคนรัสเซียเท่านั้น ในการประชุมใหญ่พรรคครั้งที่ 19 ปี ค.ศ. 1952 พรรคจึงเปลี่ยนชื่ออีกครั้งเป็นพรรคคอมมิวนิสต์แห่งสหภาพโซเวียตและใช้ต่อมาจนสหภาพโซเวียตล่มสลาย
