ปืนไฟ หรือ ปืนคาบชุด (อังกฤษ: Arquebus) เป็นปืนที่ใช้หลักการจุดชนวนด้วย "ชุด" (match) ซึ่งทำมาจากเส้นด้ายชุบเชื้อไฟเพื่อให้เส้นด้ายเกิดการลุกไหม้อย่างช้า ๆ คาบเส้นด้ายไว้ด้วยกระเดื่อง ที่มีลักษณะเหมือนหัวงูซึ่งมีลักษณะโค้งงอไปมาเป็นรูปตัว S เมื่อเหนี่ยวไกปืนเพื่อทำการยิง ปลายของชุดก็จะตีลงบนจานชนวนทำให้เกิดประกายไฟลุกไหม้ขึ้นที่เส้นด้ายและเข้าไปจุดระเบิดดินปืนที่อยู่ภายใน ทำให้เกิดแรงผลักลูกกระสุนออกไปได้
มีการนำมาใช้ในทวีปยุโรปในช่วงปี พ.ศ. 1993 (ค.ศ.1450) จากนั้นชาวโปรตุเกสได้นำปืนไฟเข้ามาในประเทศไทยในช่วงประมาณ 100 ปีหลังจากนั้น ซึ่งอยู่ในรัชสมัยของพระไชยราชาธิราช ซึ่งไทยนำมาใช้สู้รบกับพม่าจนได้รับชัยชนะอย่างง่ายดายในปี พ.ศ. 2089 จนมีการตั้งกองอาสาโปรตุเกสขึ้นมาเพื่อทำหน้าที่สู้รบโดยใช้อาวุธปืนไฟ และสอนการใช้อาวุธปืนไฟให้กับชาวไทย และหลังจากนั้น 2 ปี (พ.ศ. 2091) ในสมัยของสมเด็จพระศรีสุริโยไท ปืนไฟก็มามีบทบาทในการสู้รบกับพม่าเป็นอย่างมาก
ในปี พ.ศ. 2135 ปืนไฟได้เข้าเผยแพร่ในสยามอยู่เป็นระยะหนึ่งแล้ว แต่ก็เป็นปืนเล็กเท่านั้น ควาญท้ายช้างพระที่นั่งและคนกลางช้างสมเด็จพระเอกาทศรถก็ถูกปืนตาย แม้แต่สมเด็จพระนเรศวรมหาราช เองก็ถูกปืนไฟที่พระหัตถ์เพียงแต่ทรงมีบุญบารมีอยู่มากที่ถูกปืนหลังฟันพระมหาอุปราชาสิ้นพระชนม์แล้ว
