บริษัท บ้านปู จำกัด (มหาชน) (อังกฤษ: BANPU PUBLIC COMPANY LIMITED ชื่อย่อ:BANPU) เป็นผู้บุกเบิกด้านพลังงานชั้นแนวหน้าของเอเชีย ดำเนินธุรกิจถ่านหิน ธุรกิจไฟฟ้า และพลังงานที่เกี่ยวเนื่องอย่างครบวงจร ทั้งในและต่างประเทศมากว่า 30 ปี ในด้านการลงทุน สำรวจ พัฒนา และดำเนินการผลิตถ่านหินประเภทให้ความร้อน (Thermal Coal) ตลอดจนถ่านหินคุณภาพสูงสำหรับอุตสาหกรรมถลุงเหล็ก (Coking Coal) มีความเชี่ยวชาญทางด้านเหมืองถ่านหินแบบเปิดและเหมืองใต้ดิน อีกทั้งบริษัทฯ มีความเชี่ยวชาญในธุรกิจพลังงานในการสร้างการผลิตกระแสไฟฟ้าอย่างยั่งยืน ซึ่งรวมถึงการพัฒนา Smart Energy Solution เพื่อเสริมความมั่นคงทางด้านพลังงานในอนาคต
ปัจจุบันบริษัทฯ มีฐานธุรกิจใน 9 ประเทศ ได้แก่ ไทย อินโดนีเซีย จีน ออสเตรเลีย ลาว มองโกเลีย สิงคโปร์ ญี่ปุ่น และสหรัฐอเมริกา
บริษัท บ้านปู จำกัด (มหาชน) ก่อตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 16 พฤษภาคม 2526 ภายใต้ชื่อ บริษัท เหมืองบ้านปู จำกัด ด้วยทุนจดทะเบียน 25 ล้านบาท โดยบุคคลในตระกูล ว่องกุศลกิจและเอื้ออภิญญกุล มีวัตถุประสงค์เพื่อเข้าทำ สัญญาเช่าช่วงการทำเหมืองถ่านหินที่เหมืองบ้านปู (BP-1) อำเภอลี้ จังหวัดลำพูน จากกรมพัฒนาพลังงานทดแทนและ อนุรักษ์พลังงาน
เมื่อวันที่ 4 พฤษภาคม 2532 บริษัทฯ ได้รับอนุมัติให้เข้าเป็นบริษัทจดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย และเมื่อวันที่ 29 กรกฎาคม 2536 ได้แปรสภาพเป็นบริษัทมหาชนจำกัด โดยเปลี่ยนชื่อเป็น “บริษัท บ้านปู จำกัด (มหาชน)”
ต่อมาบริษัทฯ ได้ขยายการทำเหมืองถ่านหินเพิ่มเติมทั้งใน ประเทศไทยและในสาธารณรัฐอินโดนีเซีย เพื่อดำเนินการผลิต และจำหน่ายถ่านหินทั้งในประเทศไทยและต่างประเทศ นอกจากธุรกิจผลิตและจำหน่ายถ่านหินแล้ว บริษัทฯ ได้ขยายธุรกิจ ด้วยการรับจ้างขุดขนดินและถ่านหินให้แก่การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (สัญญาได้สิ้นสุดลงเมื่อเดือนกันยายน 2544) การผลิตและจำหน่ายแร่อุตสาหกรรม การให้บริการท่าเรือ (ซึ่งต่อมาบริษัทฯ ได้จำหน่ายธุรกิจท่าเรือและธุรกิจแร่) และการลงทุนในธุรกิจผลิตและจำหน่ายกระแสไฟฟ้า และไอน้ำ
ปัจจุบันบริษัทฯ มีนโยบายในการดำเนินงานที่ชัดเจน และการบริหารจัดการที่สะท้อนให้เห็นถึงคำมั่นสัญญาของบริษัทฯ ที่มุ่งก่อให้เกิดการพัฒนาอย่างยั่งยืน โดยดำเนินธุรกิจหลัก คือ ธุรกิจถ่านหิน ธุรกิจไฟฟ้า และธุรกิจพลังงานทดแทน โดยมีการลงทุน ในประเทศไทย สาธารณรัฐอินโดนีเซีย สาธารณรัฐประชาชนจีน ประเทศออสเตรเลีย สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ประเทศมองโกเลีย สาธารณรัฐสิงคโปร์ ประเทศญี่ปุ่น และสหรัฐอเมริกา
ผลิตและจัดจำหน่ายถ่านหิน โดยมีแหล่งผลิตอยู่ในสาธารณรัฐอินโดนีเซีย ประเทศออสเตรเลีย และสาธารณรัฐประชาชนจีน
ก๊าซธรรมชาติจากชั้นหินดินดาน (Shale Gas) มีแหล่งผลิตอยู่ทางตะวันออกเฉียงเหนือ ในแหล่ง Marcellus Shale รัฐเพนซิลเวเนีย
Coal Trading หรือ การนำถ่านหินที่มีคุณภาพค่าความร้อนต่างกันมาผสมกัน ให้ได้คุณสมบัติใหม่และจัดจำหน่ายตรงตามความต้องการของลูกค้า
ธุรกิจไฟฟ้า ได้แก่ โรงไฟฟ้า BLCP โรงไฟฟ้าหงสาในสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว โรงไฟฟ้าพลังงานความร้อนร่วม (CHP) 3 แห่งในสาธารณรัฐประชาชนจีน (โจวผิง เจิ้งติ้ง และหลวนหนาน) และโรงไฟฟ้าพลังงานแสงอาทิตย์ในจีนและญี่ปุ่น
