นักบวช หรือ บรรพชิต เป็นผู้ยอมสละการครองชีวิตอย่างคฤหัสถ์อุทิศตนเพื่อศาสนาที่นับถือ ในศาสนาเทวนิยมนักบวชนอกจากจะเป็นบุคคลศักดิ์สิทธิ์แล้วยังมีหน้าที่เกี่ยวข้องกับชีวิตของคนทั้งปวงตั้งแต่เกิดจนตาย ศาสนกิจต่าง ๆ
ส่วนในศาสนาอเทวนิยม เช่น ศาสนาพุทธ นักบวชคือผู้เข้าสู่ธรรมวินัย ปฏิบัติตามหลักพรหมจรรย์คือศีล สมาธิ ปัญญา เพื่ออบรมขัดเกลาชีวิต มุ่งตรงต่อนิพพาน เรียกภิกษุบ้าง สมณะบ้าง ทำหน้าที่อบรมตนและช่วยเหลือสังคม
ปุโรหิต หมายถึง พราหมณ์ที่ปรึกษาของพระมหากษัตริย์ในทางนิติ คือขนบธรรมเนียมจารีตประเพณี ในปัจจุบันชาวโปรเตสแตนต์ในประเทศไทยและราชบัณฑิต สาขาวิชาศาสนศาสตร์ ใช้คำนี้เป็นคำแปลของคำว่า Priest หรือนักบวชในกลุ่มศาสนาอับราฮัม ซึ่งมีที่ทำหน้าที่ประกอบพิธีกรรมศักดิ์สิทธิ์ทางศาสนา ในฐานะเป็นสื่อกลางระหว่างมนุษย์กับพระยาห์เวห์
ปุโรหิตในศาสนายูดาห์เรียกโดยทับศัพท์ว่าโคเฮน มีต้นกำเนิดมาจากอาโรนพี่ชายของโมเสสซึ่งได้รับเจิมให้ทำหน้าที่ปุโรหิตเป็นคนแรกแก่วงศ์วานอิสราเอลในการถวายเครื่องบูชาแก่พระยาห์เวห์
ปุโรหิตในศาสนาคริสต์มีลักษณะแตกต่างกันไปในแต่ละคริสตจักร เช่น โรมันคาทอลิก อีสเทิร์นออร์ทอดอกซ์ ออเรียนทัลออร์ทอดอกซ์ เรียกปุโรหิตว่าบาทหลวง ปุโรหิตในนิกายโปรเตสแตนต์ เช่น ลูเทอแรน แองกลิคัน เมทอดิสต์ มักเรียกว่าศาสนาจารย์หรือศิษยาภิบาล แต่บางคริสตจักรในนิกายโปรเตสแตนต์ เช่น เพรสไบทีเรียน แบปติสต์ ไม่มีปุโรหิตเพราะถือว่าผู้เชื่อทุกคนเป็นปุโรหิตของพระเจ้าอยู่แล้ว สามารถนมัสการพระเจ้าได้เองโดยไม่ต้องผ่านทางนักบวชใด ๆ มีแต่ศิษยาภิบาลซึ่งเป็นหัวหน้าคริสตจักรท้องถิ่น เป็นผู้นำศาสนพิธีคล้ายกับปุโรหิตนั่นเอง
ศาสนาอิสลามไม่มีปุโรหิต แต่ในการประกอบศาสนกิจ เช่น ละหมาด จะต้องมีผู้นำเรียกว่า อิมาม ซึ่งมีหน้าที่คล้ายปุโรหิตในศาสนาอื่น ๆ
