จังหวัดธนบุรี เป็นจังหวัดในอดีตที่อยู่ทางฝั่งตะวันตกของแม่น้ำเจ้าพระยา ตรงข้ามกับจังหวัดพระนคร ซึ่งมีมาตั้งแต่สมัยกรุงธนบุรี จนกระทั่ง พ.ศ. 2514 ได้มีการรวมจังหวัดธนบุรีกับจังหวัดพระนคร เป็น นครหลวงกรุงเทพธนบุรี และเปลี่ยนชื่อเป็นกรุงเทพมหานครเมื่อปี พ.ศ. 2515
ในอดีต กรุงธนบุรี หรือ จังหวัดธนบุรี เป็นราชธานีไทย ในระหว่างปี พ.ศ. 2310 - 2325 โดยตั้งอยู่ ณ ฝั่งตะวันตกของแม่น้ำเจ้าพระยาที่เมืองธนบุรีเดิม หลังจากกรุงศรีอยุธยาต้องเสียกรุงแก่พม่า เมื่อ พ.ศ. 2310 แล้ว สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ก็ได้ทรงสถาปนาราชธานีแห่งใหม่ขึ้น พระราชทานนามว่า "กรุงธนบุรีศรีมหาสมุทร" เมื่อจุลศักราช 1130 ปีชวด สัมฤทธิศก ตรงกับ พ.ศ. 2310 จวบจนถึง พ.ศ. 2325 นับเป็นเวลาแห่งราชธานีเพียง 15 ปีเท่านั้น
วันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2480 ได้มีการตรากฎหมายจัดตั้งเทศบาลนครธนบุรี เพื่อดูแลท้องถิ่น และยังมี องค์การบริหารส่วนจังหวัดและสุขาภิบาล โดยมีศาลากลางว่าการ เป็นอาคารทรงไทยประยุกต์อยู่หน้าวัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร ติดแม่น้ำเจ้าพระยา ฝั่งธนบุรี (ปัจจุบันเป็นอาคารที่ทำการของสำนักเทศกิจ กรุงเทพมหานคร)
จังหวัดธนบุรี ใช้ตราประจำจังหวัดเป็นรูปพระปรางค์วัดอรุณราชวรารามราชวรมหาวิหาร ออกแบบโดยกรมศิลปากร
