จักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ (อังกฤษ: Holy Roman Empire) เป็นกลุ่มดินแดนหลายชาติพันธุ์ในยุโรปกลางในสมัยกลางและสมัยใหม่ตอนต้นจนยุบใน ค.ศ. 1806 ดินแดนใหญ่สุดของจักรวรรดิหลัง ค.ศ. 962 คือ ราชอาณาจักรเยอรมนี แม้รวมราชอาณาจักรอิตาลีและราชอาณาจักรเบอร์กันดี ตลอดจนอีกหลายดินแดน
ปฐมจักรพรรดิแห่งจักรวรรดิคือจักรพรรดิออตโตที่ 1 ผู้เข้าพิธีราชาภิเษกในปี ค.ศ. 962 และสืบเนื่องมาจนถึงจักรพรรดิองค์สุดท้ายคือจักรพรรดิ์ฟรันซ์ที่ 2 ผู้สละราชสมบัติและยุบจักรวรรดิในปีค.ศ. 1806 ระหว่างสงครามนโปเลียน ชื่อจักรวรรดิอย่างเป็นทางการคือ จักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์แห่งชาติเยอรมัน (เยอรมัน: Heiliges R?misches Reich Deutscher Nation, ละติน: Imperium Romanum Sacrum Nationis Germanic?) ที่มาใช้กันในปี ค.ศ. 1450
ดินแดนของจักรวรรดิก็เปลี่ยนไปตามกาลเวลาในประวัติศาสตร์ แต่ในจุดความเจริญอันสูงสุดก็ประกอบด้วย ราชอาณาจักรเยอรมนี อิตาลี และ เบอร์กันดี ดินแดนเหล่านี้ครอบคลุมดินแดนที่ในปัจจุบันคือประเทศเยอรมนี (ยกเว้นชเลสวิกใต้) ออสเตรีย (ยกเว้นเบอร์เกนแลนด์), ลิกเตนสไตน์ สวิสเซอร์แลนด์ เบลเยียม เนเธอร์แลนด์ ลักเซมเบิร์ก สาธารณรัฐเช็ก สโลวีเนีย (นอกจาก Prekmurje) และรวมทั้งบริเวณพอสมควรในฝรั่งเศส (ส่วนใหญ่ในอาร์ทัวส์ อัลซาซ แคว้นฟร็องช์-กงเต ซาวัว และลอร์แรน) อิตาลี (ส่วนใหญ่ในลอมบาร์ดี พีดมอนต์ เอมิเลีย-โรมานยา ทัสกานี ไทโรลใต้), และ โปแลนด์ (ส่วนใหญ่ในไซลีเซีย, โพเมอราเนีย และ น็อยมาร์ค) ตลอดสมัยประวัติศาสตร์ของจักรวรรดิดินแดนประกอบด้วยรัฐเล็กรัฐน้อยเป็นจำนวนหลายร้อยรัฐที่เป็นราชรัฐขั้นพรินซิพาลิตี ดัชชี เคาน์ตี จักรพรรดินครอิสระ และดินแดนฐานะอื่น ๆ แม้ว่าจะมีคำว่าโรมันอยู่ในชื่อแต่กรุงโรมก็ไม่เคยเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิ
จักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ เป็นการพยายามฟื้นฟูจักรวรรดิโรมันตะวันตกที่ล่มสลายลงในปี ค.ศ. 476 หลังจากการสละราชสมบัติของโรมิวลัส ออกัสตัส พระจักรพรรดิโรมันตะวันตกองค์สุดท้าย แต่จักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ไม่ได้มีส่วนเกี่ยวข้องกับจักรวรรดิโรมันในยุคโบราณเหมือนกับจักรวรรดิไบแซนไทน์ซึ่งเป็นจักรวรรดิโรมันในสมัยกลางที่สืบทอดขนบธรรมเนียม กฎหมาย และการปกครองมาได้เกือบทั้งหมด
ในวันที่ 25 ธันวาคม ค.ศ.800 สมเด็จพระสันตะปาปาลีโอที่ 3 ได้สวมมงกุฎแด่ชาร์เลอมาญในตำแหน่ง "อิพีเรเตอร์ ออกัสตัส" และสถาปนาจักรพรรดิหลุยส์ผู้ศรัทธา พระราชโอรส ขึ้นเป็นจักรพรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ แต่หลังจากนั้นก็ไม่ได้มีการจัดระเบียบเรื่องเจ้าขุนมูลนายเป็นเวลากว่าทศวรรษ ต่อมาในสมัยสมเด็จพระสันตะปาปาสตีเฟนที่ 5 ได้กำหนดไว้ว่าผู้ที่จะเป็นจักรพรรดิได้ ต้องได้รับการราชาภิเษกจากสมเด็จพระสันตะปาปาเท่านั้น
การใช้คำว่า "จักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์" นั้นมีหลากหลายในช่วงต้นๆ ในแผ่นดินของจักรพรรดิจักรพรรดิออทโทที่ 1 นั้นเรียกว่า "Regnum Francorum Orientalium" หรือ "Regnum Francorum" ซึ่งหมายความว่า "ราชอาณาจักรแห่งชาวแฟรงก์ตะวันออก" หรือ "อาณาจักรแฟรงก์" คำว่า จักรวรรดิโรมัน นั้นได้ใช้เมื่อปี ค.ศ. 1034 เพื่อแสดงดินแดนของจักรพรรดิคอนราดที่ 2
จักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์นั้นตั้งอยู่ในความไม่สงบของเหล่าขุนนางในแต่ละท้องที่ ที่พยายามจะแยกออกจากจักรวรรดิ เพื่อไปตั้งอำนาจของรัฐปกครองตนเองแบบฝรั่งเศสและอังกฤษ จักรพรรดิไม่มีอำนาจที่จะควบคุมท้องที่ ที่มีเหล่าขุนนางปกครอง จักรพรรดิจึงอนุญาตให้เหล่าขุนนางและเหล่าบิชอปปกครองอย่างอิสระได้ในคริสต์ศตวรรษที่ 11
ศาลแห่งจักรวรรดิมี 2 ประเภทได้แก่ Reichshofrat หรือ ศาลตุลาการ Reichskammergericht หรือ ศาลของจักรวรรดิ ซึ่งก่อตั้งพร้อมกับการเปลี่ยนแปลงจักรวรรดิเมื่อปี ค.ศ. 1495
สหราชรัฐแห่งจักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์เกิดขึ้นหลังจากการปฏิรูปจักรวรรดิ ซึ่งเริ่มโดยก่อตั้งเป็นหกกลุ่ม (Reichskreise) ในปี ค.ศ. 1500 และต่อมาขยายเป็น 10 กลุ่มในปี ค.ศ. 1512 แต่ละกลุ่มมีหน้าที่ดูแลเฉพาะแคว้นที่อยู่ของแต่ละกลุ่ม มีหน้าที่คล้ายรัฐบาลท้องถิ่น
ตามขนบธรรมเนียมของชาวแฟรงก์ เมื่อจักรพรรดิชาร์เลอมาญสิ้นพระชนม์ ได้แบ่งปันส่วนของดินแดนให้กับราชบุตรราชวงศ์แคโรลีเจี้ยนทั้ง 3 พระองค์ ตามสนธิสัญญาแห่งแวดังร์ในปี ค.ศ. 843 จึงกลายเป็น 3 ดินแดนแห่งอาณาจักรแฟรงก์ และดำเนินเอกราชจนกระทั่งดินแดนฝั่งตะวันออกพ่ายแก่ลุดวิกชาวเยอรมัน
แหล่าผู้นำแห่ง อาลีแมนเนีย บาวาเรีย ฟรานเซีย และแซกซอนี ได้เลือก คอนราด แห่งฟรานโคเนีย เป็นหัวหน้าในปี ค.ศ. 911และผู้สืบทอดตำแหน่งของเขาคือ เฮนรี่ที่ 1 ชาวแซ็กซอนได้ยอมรับส่วนที่เหลือของอาณาจักรแฟรงค์ตะวันออกในปี ค.ศ. 919 (แต่อาณาจักรตะวันตกยังถูกปกครองโดยราชวงศ์กอรอแล็งเฌียง) และสถาปนาตนเองเป็นพระมหากษัตริย์แห่งชาวแฟรงก์ตะวันออกและกำเนิดราชวงศ์ออตโตเนียน
จักรพรรดิไฮน์ริชที่ 1 ต้องการให้พระราชโอรส ออตโต เป็นผู้สืบพระราชสมบัติ และทำการพระราชอภิเษกกับราชินีหม้ายแห่งอิตาลี เพื่อได้เป็นกษัตริย์ทั้ง 2 อาณาจักร (แฟรงก์ตะวันออก และอิตาลี) และต่อมา พระราชโอรสออตโตได้สถาปนาตนเองขึ้นครองราชย์เป็น "จักรพรรดิออทโทที่ 1 มหาราชแห่งจักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์"
ในปัจจุบันนี้ยังมีรัฐที่เป็นส่วนที่เหลือของจักรวรรดิคือประเทศลิกเตนสไตน์ ซึ่งอยู่ระหว่างสวิตเซอร์แลนด์ และออสเตรีย
ในปัจจุบันยังมีผู้ที่มีสิทธิ์ครองบัลลังก์ตามเชื้อสายของจักรวรรดิ คือออทโท ฟอน ฮับส์บูร์ก แต่ตำแหน่งจักรพรรดินั้นได้ยกเลิกไปแล้ว
หลังจากการสิ้นสุดสงครามนโปเลียน ราชสภาเยอรมันได้ก่อตั้งขึ้นในปี 1815 และสิ้นสุดในปี 1866 เมื่ออาณาจักรปรัสเซียได้รวบรวมเยอรมันได้ในปี 1871
จักรวรรดิการอแล็งเฌียงคาร์ลที่ 1 มหาราช ? ลุดวิจผู้ศรัทธา ? โลทาร์ที่ 1 ? ลุดวิจที่ 2 ? คาร์ลที่ 2 ? คาร์ลที่ 3 ? กวีโด ? แลมเบิร์ต ? อาร์นัฟ ? ลุดวิจที่ 3 ? เบอร์เรนการ์จักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ออทโทมหาราช ? ออทโทที่ 2 ? ออทโทที่ 3 ? ไฮน์ริชที่ 2 ? คอนราดที่ 2 ? ไฮน์ริชที่ 3 ? ไฮน์ริชที่ 4 ? ไฮน์ริชที่ 5 ? โลทาร์ที่ 3 ? ฟรีดริชที่ 1 ? ไฮน์ริชที่ 6 ? ออทโทที่ 4 ? ฟรีดริชที่ 2 ? ไฮน์ริชที่ 7 ? ลุดวิจที่ 4 ? คาร์ลที่ 4 ? ซิกิสมุนด์ ? ฟรีดริชที่ 3 ? มักซีมีเลียนที่ 1 ? คาร์ลที่ 5 ? แฟร์ดีนันด์ที่ 1 ? มักซีมีเลียนที่ 2 ? รูดอล์ฟที่ 2 ? มัททีอัส ? แฟร์ดีนันด์ที่ 2 ? แฟร์ดีนันด์ที่ 3 ? เลโอโปลด์ที่ 1 ? โยเซฟที่ 1 ? คาร์ลที่ 6 ? คาร์ลที่ 7 ? ฟรันซ์ที่ 1 ? โยเซฟที่ 2 ? เลโอโปลด์ที่ 2 ? ฟรันซ์ที่ 2
อ่านบทความฉบับสมบูรณ์ได้ที่ http://th.wikipedia.org/wiki/จักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์