การตื่นทองที่แคลิฟอร์เนีย

การตื่นทองที่แคลิฟอร์เนีย (อังกฤษ: California Gold Rush) เริ่มขึ้นเมื่อวันที่ 24 มกราคม 1848 เมื่อทองคำถูกค้นพบโดยเจมส์ ดับเบิลยู. มาร์แชลล์ ที่โรงเลื่อยชัตเตอร์ในโคโลมา แคลิฟอร์เนีย บุคคลกลุ่มแรกที่ทราบข้อมูลยืนยันการตื่นทอง คือ ประชาชนในโอเรกอน หมู่เกาะแซนด์วิช (ฮาวาย) และละตินอเมริกา ผู้ที่เป็นกลุ่มแรกที่เริ่มแห่กันเข้ามาในแคลิฟอร์เนียในปลายปี 1848 ข่าวทองคำดึงดูดประชาชนราว 300,000 คนมายังแคลิฟอร์เนีย จากทั่วสหรัฐอเมริกาและต่างประเทศ ในจำนวนนี้ ประมาณครึ่งหนึ่งมาทางทะเล และอีกครึ่งมาทางบกจากทิศตะวันออกตามเส้นทางแคลิฟอร์เนียและเส้นทางแม่น้ำฮีลา

นักแสวงทอง หรือเรียกว่า "forty-niners" (อ้างถึงปี 1849) มักเผชิญความยากลำบากมากมายระหว่างทาง ขณะที่ผู้มาถึงใหม่ส่วนมากเป็นชาวอเมริกัน การตื่นทองก็ดึงดูดผู้คนหลายหมื่นคนจากละตินอเมริกา ยุโรป ออสเตรเลีย และจีน เริ่มแรก ก้อนทองคำสามารถหยิบขึ้นมาจากพื้น ต่อมา ทองคำถูกแยกจากธารน้ำและก้นแม่น้ำโดยใช้เทคนิคอย่างง่าย เช่น การร่อน มีการพัฒนาวิธีการที่ซับซ้อนขึ้นและได้ถูกนำไปใช้ในที่อื่นด้วย ณ จุดสูงสุด การก้าวหน้าทางเทคโนโลยีมาถึงจุดที่ต้องมีการจัดหาเงินทุนอย่างสำคัญ ซึ่งเพิ่มสัดส่วนบริษัททองคำต่อนักขุดปัจเจก ในยุคนั้น มีการค้นพบทองคำที่มีมูลค่ากว่าหนึ่งหมื่นล้านดอลล่าร์สหรัฐตามมูลค่าปัจจุบัน ซึ่งทำให้คนส่วนน้อยมีความมั่งคั่งมหาศาล อย่างไรก็ดี ส่วนมากเดินทางกลับบ้านโดยมีความมั่งคั่งเพิ่มขึ้นกว่าก่อนออกเดินทางมาเล็กน้อย

ผลของการตื่นทองนั้นสำคัญ ซานฟรานซิสโกเติบโตขึ้นจากนิคมเล็ก ๆ ที่มีผู้อยู่อาศัยราว 200 คนในปี 1846 มาเป็นเมืองที่เติบโตอย่างรวดเร็วที่มีประชากรราว 36,000 คนในปี 1852 ถนน โบสถ์ โรงเรียนและเมืองอื่นถูกสร้างขึ้นทั่วแคลิฟอร์เนีย ในปี 1849 รัฐธรรมนูญของรัฐถูกเขียนขึ้น มีการเลือกตั้งผู้ว่าการและสภานิติบัญญัติ และแคลิฟอร์เนียกลายเป็นรัฐหนึ่งในปี 1850 อันเป็นส่วนหนึ่งของข้อประนีประนอม ค.ศ. 1850

มีการพัฒนาวิธีการขนส่งใหม่ เมื่อเรือไอน้ำมีใช้กันทั่วไป จนถึงปี 1869 มีการสร้างทางรถไฟข้ามประเทศจากรัฐแคลิฟอร์เนียไปยังสหรัฐอเมริกาตะวันออก เกษตรกรรมและฟาร์มปศุสัตว์ขยายทั่วรัฐเพื่อให้เท่ากับความต้องการของผู้ตั้งถิ่นฐาน ในช่วงเริ่มต้นของการตื่นทอง ไม่มีกฎหมายเกี่ยวข้องกับกรรมสิทธิ์ในทรัพย์สินในแหล่งทองและระบบ "พนันการอ้างสิทธิ์" (staking claims) ถูกพัฒนาขึ้น การตื่นทองยังส่งผลให้เกิดการโจมตีชนพื้นเมืองในทวีปอเมริกา ซึ่งถูกโจมตีและถูกบังคับให้ย้ายออกจากดินแดนของเขา ประเมินว่ามีชาวอินเดียแคลิฟอร์เนีย 100,000 คนเสียชีวิตระหว่างปี 1848 ถึง 1868 และราว 4,500 คนในจำนวนนี้ถูกฆ่า การขุดทองยังส่งผลให้เกิดการทำลายสิ่งแวดล้อมแม่น้ำและทะเลสาบ