กรมโยธาธิการและผังเมือง (อังกฤษ: Department of Public Works and Town & Country Planning) เป็นหน่วยงานราชการสังกัดในกระทรวงมหาดไทย ตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 3 ตุลาคม พ.ศ. 2545 จากการรวมกรมโยธาธิการ และกรมการผังเมือง
กรมโยธาธิการและผังเมือง มีภารกิจในด้านการผังเมือง การโยธาธิการ การออกแบบก่อสร้างและควบคุมการก่อสร้างอาคาร ดำเนินการและสนับสนุนองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในการพัฒนาเมือง พื้นที่ และชนบท กำหนดและกำกับดูแลนโยบายการใช้ประโยชน์ที่ดิน การตั้งถิ่นฐานและโครงสร้างพื้นฐาน รวมทั้งการกำหนดคุณภาพ และมาตรฐานการก่อสร้าง ด้านสถาปัตยกรรม วิศวกรรม และการผังเมือง เพื่อให้มีสภาพแวดล้อมที่ดี เกิดมาตรฐานความปลอดภัย มีความเป็นระเบียบเรียบร้อย และจัดการสิ่งปลูกสร้างตามระบบการผังเมืองที่ดี
กรมโยธาธิการ เริ่มมีการจัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 29 ธันวาคม พ.ศ. 2432 ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว กระทั่งในปี พ.ศ. 2435 ได้รับการยกฐานะเป็น "กระทรวงโยธาธิการ" ในปี พ.ศ. 2441 ได้มีการโอนกรมโยธาธิการ จากกระทรวงโยธาธิการไปรวมอยู่ในกรมสุขาภิบาล กระทรวงนครบาล และเปลี่ยนชื่อกรมสุขาภิบาล เป็นกรมนคราทร ไปสังกัดกระทรวงมหาดไทย ในปี พ.ศ. 2465 และเปลี่ยนชื่อเป็น กรมโยธาเทศบาล ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล กระทั่งเมื่อวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2515 จึงได้มีการเปลี่ยนชื่อเป็น กรมโยธาธิการ อีกครั้งหนึ่ง
สำนักผังเมือง ตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2505 และเปลี่ยนชื่อเป็น กรมการผังเมือง เมื่อวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2538 จนกระทั่งมีการปฏิรูประบบราชการ เมื่อวันที่ 3 ตุลาคม พ.ศ. 2545 จึงได้รวมภารกิจของกรมโยธาธิการ และกรมการผังเมืองเข้าด้วยกัน เป็น "กรมโยธาธิการและผังเมือง" สังกัดกระทรวงมหาดไทย
ตราสัญลักษณ์เป็นรูปวงกลม ประกอบด้วยเทพในศาสนาพราหมณ์ 4 องค์ คือ พระพรหม พระนารายณ์ พระศิวะ และพระพิฆเนศวร ด้านล่างมีชื่อ กรมโยธาธิการและผังเมือง ในกรอบวงกลมประกอบด้วยลวดลายไทย
